Van yogamatjes tot complottheorieën: de andere kant van spiritualiteit
Hoofdafbeelding
Spiritualiteit wordt steeds gewoner: op social media vliegen de havermelkdrinkende yogamoeders die natuurlijke sapjes drinken en naar het universum luisteren je om de oren. Maar spiritualiteit wordt steeds vaker in verband gebracht met complottheorieën en extreemrechts gedachtegoed. Hoe kan dit?
Lief en extreem
De coronaperiode bracht een opmerkelijk fenomeen: organisaties zoals Moederhart en Vrouwen voor Vrijheid die onder een laagje vredelievende spiritualiteit en schijnbaar onschuldige vrouwelijkheid, extreemrechtse ideeën verkondigen. Een zorgwekkende paradox, omdat de kern hiervan ligt in een diep wantrouwen in instituties.
In een toespraak tijdens een Vrouwen voor Vrijheid Manifestatie heeft Anna Zeven het over lege IC’s en onbetrouwbare PCR-coronatesten. Diezelfde toespraak begint met de ‘liefdevolle uitstraling’ van ‘krachtige leeuwinnen’ die hun kroost beschermen. Het vuur wordt hun aan de schenen gelegd, verkondigt Anna.
EMMA’s Berber Jongbloed onderzocht hoe dit verhaal in elkaar steekt en hoe het kan dat deze tegenstrijdige beweging zo groot kon worden.
Van anti-vaccinatie naar pro-Poetin
Deze beweging had in eerste instantie niet veel te maken met politiek, maar groeide uit tot een conspiruality-geluid met een behoorlijke impact op het publieke domein. Roxane van Iperen schreef het essay Eigen Welzijn Eerst over die verschuiving. Daarin vertelt ze over het zelfbeeld van openheid en tolerantie van de middenklasse in Nederland en hoe het geloof in vooruitgang de afgelopen jaren werd bedreigd door bijvoorbeeld het woningtekort, inflatie en kansenongelijkheid. Onder invloed van politiek heeft dat geloof plaatsgemaakt voor een sterke hang naar zelfbehoud. Met extreme sentimenten tot gevolg.
In een aflevering van de talkshow Sophie & Jeroen vertelt Roxane over de link tussen Insta-moeders en extreemsrechts, en waar de angst voor het verliezen van vrijheid vandaan komt.
Met vrouw en macht
Het is makkelijk om vooroordelen klaar te hebben over mensen die anders denken. EMMA’s Hans Moors denkt dat we meer vanuit een intersectioneel perspectief naar extreem gedrag moeten kijken. Dat betekent: bewust analyseren wat macht doet in relaties tussen (groepen) mensen.
Het labelen gebeurt altijd door de machtshebber, stelt Hans. ‘Het is belangrijk dat we naar de diepere en complexere lagen en verhoudingen kijken in machtsrelaties. Dat is een groot woord, maar het zit in alles. In kansen die je krijgt, toegang tot voorzieningen, mogelijkheden om je uit te drukken, gevoel dat mensen zien dat je ergens bij hoort.’
In een interview naar aanleiding van zijn samenwerking met het Museum van de Vrouw vertelt Hans over verhalen van vrouwen, die ons helpen achterhalen wat er schuilgaat achter extreem gedrag en radicale uitspraken.
Gaat het wel de goede kant op?
De onzekerheid waar veel mensen mee te maken hebben, groeit. Een goede school, een fijne baan, mogelijkheden om je droomhuis te kopen, is voor veel mensen niet vanzelfsprekend. Die onzekerheid werkt complotdenken vaak in de hand.
EMMA’s Hans Moors schreef in een serie over complotten een artikel waarin hij opmerkt dat de overheid een belangrijke taak heeft; in gesprek blijven en luisteren. En vooral niet mensen cancellen. ‘Blijf mensen in plaats daarvan vooral welkom heten, praat met iedereen. Doe je dat niet, dan duw je ze alleen maar verder de hoek van complotdenken in.’
Gewoon normaal
Wat kunnen we met die kennis en vooral met die manier van kijken? Moeten we ervoor zorgen dat we existentiële zorgen van mensen wegnemen? Moeten we iets met de machtsverhoudingen in de samenleving?
De vraag stellen is ‘m beantwoorden: ‘Ja, natuurlijk’, zegt Hans. ‘Al helemaal op een moment dat allerlei influencers en alternatieve media, maar ook politici en bewindspersonen donkerbruin ideeëngoed in gewone, decente formuleringen verpakken. Zo gebruiken ze, vanuit een positie van macht, de taal om iets als normaals op te dienen, dat nooit normaal is geweest. Dat moeten we als inwoners van Nederland en als professionals willen blijven zien. Deze nieuwsbrief toont aan hoe mainstreaming werkt. In haar vlijmscherpe boek Hate in the Homeland maakt Cynthia Miller-Idriss volkomen helder waar het toe kan leiden.’
Tot slot
Vond je deze nieuwsbrief leuk en wil je ‘m tippen aan je vrienden of collega’s? Leuk! Je kan ‘m gewoon doorsturen.
Heb je nog vragen of opmerkingen? Stuur een mailtje naar redactie@emma.nl.
Tot de volgende!
Oglaya