Wij zijn Jan Maessen en Anne Verschraagen, inhoudelijke experts voor het thema Ruimte en Wonen bij EMMA. Jan is onderzoeker, adviseur en één van de eigenaren van EMMA. Anne is adviseur en teammanager van EMMA Talent.

Wat we interessant vinden aan dit thema is dat opgaves hier concreet worden. Denk aan de energietransitie, de mobiliteitsopgave, de transitie naar kringlooplandbouw en klimaatadaptatie. Stuk voor stuk hebben die transities een enorme impact op hoe we wonen, recreëren en werken. En daarmee op ons welzijn. Ze bepalen hoe onze wereld eruitziet. Spanningen – de concurrentie om schaarse ruimte bijvoorbeeld – komen bij dit thema snel bovendrijven.

Regie op de ruimte

Dit jaar verwachten we daar dan ook een zoektocht naar de juiste balans in de regie op de ruimte. De roep om meer regie op Rijksniveau in het ruimtelijk domein klinkt steeds luider. Dit is begrijpelijk gezien de combinatie van schaarste en de grote opgaves waar Nederland voor staat. Tegelijkertijd is het een risico dat de pendule – na alle decentralisaties van de afgelopen decennia – nu te ver doorslaat naar centralisatie en dat lokale kennis, expertise en netwerken ten onrechte worden verwaarloosd. Hoe vinden we de juiste balans tussen centraal en decentraal? We verwachten dat deze vraag dit jaar relevant wordt en dat overheden een antwoord gaan formuleren op de vraag hoe die balans eruit zou moeten zien.

De strijd om het weiland

Eén van de plekken waar de strijd om de ruimte dit jaar het meest zichtbaar zal worden is in de weilanden. Gaan we van Engels raaigras naar nieuwbouwwijk, of naar voedselbos? De opgaves in het landelijk gebied zijn ongekend: de woningopgave, stikstof- en natuuropgave, de bouw van windmolen- en zonneparken en het versterken van mobiliteit. Het moet in ‘transitiejaar’ 2023 allemaal verder worden uitgewerkt.

Voorbereidingen Omgevingswet

De invoering van de Omgevingswet is uitgesteld naar januari 2024, zodat gemeenten en bedrijfsleven voorbereidingen kunnen treffen. De nieuwe wet is onmiskenbaar één van de belangrijkste ontwikkelingen in het ruimtelijke domein, omdat het voor samenhang en vereenvoudigde wet- en regelgeving moet gaan zorgen. Wetgeving en regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water worden samengebracht. En dat in samenwerking met inwoners en andere stakeholders: participatie is een verplichting. Wij hopen dat gemeenten en andere organisaties bij de voorbereidingen onder andere een stevig fundament voor participatie gaan ontwikkelen.