In de patiëntenzorg en als psychiater heeft Groenendijk aan den lijve ervaren hoe onze maatschappij ongelijker aan het worden is, vertelt ze. ‘We weten uit onderzoek dat in samenlevingen waar de ongelijkheid toeneemt, mensen meer lichamelijke én psychische symptomen krijgen. In een ongelijkere samenleving worden mensen angstiger en zenuwachtiger over hun status en positie ten opzichte van anderen. Als de omgeving waarin mensen moeten functioneren een ratrace wordt, dan gaan mensen symptomen vertonen. Ik vind het een morele taak om daar verandering in aan te brengen.’

De sociale context

De afgelopen twintig jaar richtten veel psychiaters zich vooral op de biologische psychiatrie, die stelt dat aan de meeste of zelfs alle psychiatrische ziekten een pathologisch proces in de hersenen ten grondslag ligt. ‘Maar nu realiseren we ons dat we ons meer moeten bemoeien met de mens die buiten de spreekkamer komt – met de sociale context’, vertelt Groenendijk.

Na tien jaar Rutte blijkt die sociale context voor veel mensen steeds onzekerder geworden. Steeds vaker staat het Museumplein vol met mensen die geen vertrouwen hebben in de overheid. Die mensen als wappies wegzetten, is te makkelijk, vindt Groenendijk. ‘Dat is denigrerend. We moeten goed luisteren naar wat de mensen op het Museumplein vertellen. Ze zijn bang dat ze basale voorzieningen kwijtraken. Wat ze verwachten van een overheid wordt niet meer geleverd. Dat leidt tot frustratie, wantrouwen en protest. Het is tijd om te investeren in de sociale zekerheden van burgers.’

Efficiëntie en marktdenken

Neoliberalisme blijkt niet alleen averse effecten te hebben in de samenleving, ook in de zorg zelf leidt het volgens Groenendijk tot weinig goeds. Als zorgverlener protesteerde ze met veel anderen tegen de cultuur van efficiëntie en marktdenken die sinds vijftien jaar in de zorg heerst. ‘Ik kan mijn werk niet meer doen. Het marktdenken zou minder geld moeten kosten, maar daardoor kunnen we niet de zorg leveren die mensen nodig hebben om als krachtiger burgers in de maatschappij terug te komen.’

Daar komt bij dat partijen met commerciële motieven de beslotenheid van de spreekkamers willen openen om “kwaliteit te meten”. Groenendijk werd onder druk gezet om patiëntengegevens naar databanken te exporteren. ‘Dat gaat lijnrecht in tegen het beroepsgeheim en had nooit mogen gebeuren. We moesten bijvoorbeeld aanleveren hoe snel we iemand van zijn paniekstoornis konden afhelpen. Iemand een pilletje geven is niet moeilijk, maar verhelpt het psychisch lijden niet. Symptoomreductie is niet waarom ik dit vak heb gekozen. Daar pas ik voor. Zolang we niet de tijd, veiligheid en ruimte hebben om goede zorg te verlenen, gaan data ons niet helpen de zorg te verbeteren.’

Zorg is een publieke dienst

Ze pleit er dan ook voor om de zorg weer een publieke voorziening te maken en ervoor te zorgen dat er geen winst meer wordt gemaakt in de zorg. En dat kán, gelooft ze. ‘Parlementsleden kunnen een initiatiefwet maken waarin ze het bestaande verbod op winstuitkering door zorgverzekeraars en ziekenhuizen naar andere gebieden in de zorg uitbreiden. Want zorg is een publieke dienst en geen commercieel product.’

De wet aanpassen is stap één, stelt Groenendijk. Stap twee is minstens zo belangrijk: zorg ervoor dat burgers zich veiliger voelen. ‘Versterk publieke diensten zoals rechtspraak, onderwijs en zorg. Investeer in sociale relaties en andere aspecten van ons menszijn. Dáár hoor ik nog bijna geen grote politieke partijen over spreken.’

De cultuur van het genoeg

Daarbij ziet Groenendijk ook een rol voor burgers weggelegd. Wij moeten een ambacht maken van “de cultuur van het genoeg” en leren leven met onze imperfecties. ‘Er schuilt schoonheid in om daar met elkaar nieuwe vormen voor te vinden, samen te bouwen aan een samenleving waarin we leven met de beperkingen van onze natuur en ons ecosysteem. Je eigen imperfectie is geen tekort. Imperfecties zijn inherent aan het bestaan.’

Ideologie

Die cultuur van het genoeg moet ook doorgang vinden in de politiek, vindt Groenendijk. ‘Ik zie in Rutte geen man die eerlijk de feiten onder ogen kan zien. Zijn verhaal is de doe-het-maar-zelf-maatschappij. Ik wil een nieuw kabinet dat er eerlijk over is dat er grenzen zijn aan de groei en aan wat wij als individu kunnen dragen.’

‘Ideologie doet er in deze tijd van spanning meer dan ooit toe. Je ziet nu dat diverse partijen weer echt een smoel krijgen. Dus word lid van een partij! Ga meedoen! Politiek gáát ergens over. Het gaat over ideologie en dat doet ertoe. Want die ideologie is nodig om koers te maken.’

Meedenken?

Wilt u graag meedenken met Cobie Groenendijk over hoe Nederland te genezen? Stuur dan een mailtje aan mesters@emma.nl.