Op 29 oktober mogen we – na een chaotisch politiek jaar – weer naar de stembus. De politiek staat voor een aantal grote vraagstukken, die raken aan de onderwerpen waar wij EMMA’s ons dagelijks mee bezighouden tijdens burgerberaden, onderzoeken en meer. Daarom laten wij tot aan de verkiezingen elke week een EMMA aan het woord over een thema dat hen aan het hart gaat. Deze week: Mary van den Wijngaart over de zorgkloof en hoe de juiste samenwerking nodig is om deze te dichten.

De zorg onder druk 

Door een combinatie van vergrijzing, steeds complexere zorgvragen, personeelstekort en hoge kosten staat de zorg in Nederland enorm onder druk. In de politiek wordt al jaren gesproken over de zorgkloof: het gat dat ontstaat tussen zorgvraag en zorgaanbod. Deze kloof leidt bijvoorbeeld tot wachtlijsten, het feit dat niet iedereen meer een huisarts heeft, en een grote werkdruk bij zorgprofessionals.

Als het om de zorg gaat, maken we in Nederland onderscheid tussen het medisch domein en het sociaal domein. Het medisch domein richt zich op het vaststellen en behandelen van ziekten en aandoeningen. Dit gebeurt via huisartsen, wijkverpleging, psychiaters en ziekenhuizen. Het sociaal domein richt zich veel meer op hulpvragen die voortkomen uit sociale, maatschappelijke of persoonlijke problemen. Hier spelen onder andere maatschappelijk werkers, wijkteams, welzijnswerk, buurtcentra en schuldhulpverleners een rol.

"Te vaak komt iemand met stressklachten bij de huisarts, terwijl diegene eigenlijk hulp nodig heeft om uit de schulden te komen"

Om te voorkomen dat de zorgkloof nog groter wordt, is het belangrijk om de samenwerking tussen het medisch en sociaal domein te versterken. Dit heet domeinoverstijgende samenwerking en is nodig om het beroep op medische zorg te verminderen door hulp te bieden vanuit het sociaal domein. Dit wordt ook wel de ‘beweging naar voren’ genoemd.

In Nederland komt het namelijk nog te vaak voor dat iemand met medische klachten niet op de juiste plek belandt. Denk bijvoorbeeld aan iemand met stressklachten die bij de huisarts komt, terwijl diegene eigenlijk hulp nodig heeft om uit de schulden te komen. Of iemand met een burn-out die bij de therapeut loopt, omdat hij of zij naast het werk ook mantelzorger is. Deze mensen zijn beter op hun plaats als zij geholpen worden vanuit het sociaal domein.

Wens voor na de verkiezingen 

Veel politieke partijen zijn het ermee eens: om te komen tot goede zorg moet er beter samengewerkt worden tussen het medisch en sociaal domein. In het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord staat dit dan ook benoemd als doelstelling. Toch blijven de meeste samenwerkingsinitiatieven steken in projecten en groeien ze niet uit tot een nieuwe uitvoeringspraktijk.

 "Als de politiek niet ingrijpt, zal de druk op de zorg blijven toenemen"

Ik kan het niet mooier maken: helaas bestaat er geen eenvoudige oplossing om de zorgkloof te dichten. En met geld alleen komen we er niet. Het grootste probleem is namelijk het toenemende tekort aan personeel. Als de politiek niet ingrijpt, zal de druk op de zorg blijven toenemen en zal iedereen in Nederland – nog meer dan nu al gebeurt – daar de gevolgen van voelen.

Willen we de zorg toekomstbestendig houden, dan moet de politiek keuzes maken over de verdeling van deze schaarste en echt inzetten op het tegengaan dat mensen ‘onnodig’ gebruikmaken van medische zorg. Dus: investeren in preventie, het gezonder maken van de samenleving, stimuleren van burgerinitiatieven, versterken van het sociaal domein en de veerkracht van burgers. Of dit gaat gebeuren, weet ik niet, omdat dit – politiek gezien – geen hot topic is. Maar ik hoop het wel.

 

Onderzoek door EMMA's Mary van den Wijngaart en Pieter Hilhorst

foto van Mary van den Wijngaart en Pieter Hilhorst

Samen met Pieter Hilhorst (senior onderzoeker Ben Sajet Centrum en extern commissielid bij de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving) heeft Mary twee projecten gedaan over het versterken van de samenwerking tussen het medisch en sociaal domein. Beide projecten waren in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Allereerst hebben ze gekeken welke knelpunten en oplossingsrichtingen er zijn als het gaat om domeinoverstijgende samenwerking. In het tweede project is onderzocht hoe de sturing en regie op domeinoverstijgende samenwerking het beste kan worden ingericht, en dit gebundeld in het rapport Pionieren in niemandsland.