In de wandelgangen van Den Haag gaat het vaak over dit wantrouwen. Lage opkomsten bij verkiezingen, allerlei protesten, onderzoek dat laat zien dat het vertrouwen in de politiek daalt, mensen die de Belastingdienst aanschrijven om aanspraak te maken op 1,5 miljoen euro als onderdeel van hun ‘geboortetrust’: mensen voelen dat ze er niet meer kunnen, willen, of mogen bijhoren. En dat steken ze op sociale media niet onder stoelen of banken.

De burger die zich niet gezien en gehoord voelt, heeft vele gezichten. Daar zijn de laatste tijd nogal wat studies over verschenen. De gemene deler is, dat Nederland versombert, aldus het Sociaal Cultureel Planbureau. Er is onvrede over hoe Nederland erbij ligt. Mensen zijn ontevreden over wat de politiek bereikt. Ze zeggen dat politici nauwelijks visie en daadkracht hebben, terwijl de opgaven groter dan groot zijn.

En er heerst negativiteit over de ‘nieuwe bestuurscultuur’. Er gaapt nog altijd een kloof tussen ‘Den Haag’ en gewone mensen. Politici zijn onbetrouwbaar, de overheid treedt niet rechtvaardig op en presteert weinig. Wat is de band nog tussen Nederlanders en hun bestuurders? EMMA’s Linda de Veen en Hans Moors stelden zichzelf de vraag: is Nederland afgehaakt?

In verbinding met de inwoners van de stad

Mensen gaan minder naar de stembus. Zodoende zien ze af van een democratisch recht. Dat klinkt best heftig. Hebben ze er dan helemaal geen fiducie meer in? EMMA ging in de zomer van 2022 al in vijf gemeenten met een lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen de straat op, in gesprek met niet-stemmers en stemmers. We wilden weten wat hun motieven waren. Ben je benieuwd naar dit hele onderzoek? Je leest het hier. En hier vind je onze analyse ingebed in een bredere studie naar waarom mensen lokaal niet stemmen.

In het voorjaar van 2023 deden we vergelijkbare onderzoeken in Rotterdam en Den Haag. Net als eerder viel ons op, dat mensen om heel veel verschillende redenen niet stemmen. Mensen zijn niet alleen boos of afgehaakt. Die labels worden al te makkelijk gebruikt. En dan stopt het verhaal. Terwijl het heel zinvol is om verder te kijken, want mensen hebben vaak meer redenen. En stemmen dan misschien wel niet meer, maar zijn nog altijd heel actief in hun eigen buurt, of voor verenigingen. Ze hebben gewoon geen interesse in de politiek. Het vertrouwen is laag en hierbij worden lokale kwesties en landelijke problemen in één adem genoemd. Onder het motto: ‘politici komen hun beloftes niet na.’ Lokale politici vinden veel mensen weinig zichtbaar en benaderbaar. Zo beleven ze het, en dan doet het er eigenlijk niet zo toe of dat echt waar is, of niet.

Wil je meer weten over wat bestuurders in Rotterdam en Den Haag volgens ons zouden moeten doen om beter in verbinding te komen met de inwoners van de stad?

Neem contact op met Marianne van Bochove

Wie heeft nu écht de touwtjes in handen achter de schermen?

In nogal wat projecten van EMMA gaat het over complottheorieën. Hoe disruptief ze kunnen werken. Wat gemeenten, politie en justitie kunnen doen als complotten tot ongeregeldheden leiden. Over hoe precies sociale media werken in het verspreiden van complotten en het bijeen brengen van groepen mensen die zich afkeren van de politiek en misschien zelfs de democratische rechtsorde.

Met een reeks van vier artikelen gaan we de komende maanden dieper in op deze vragen. Maar we beginnen bij het begin: wat zijn complotten eigenlijk? En hoe komt het dat hele oude samenzweringstheorieën dan ineens weer in een nieuw jasje naar boven komen en aandacht krijgen?

Lees hier het artikel Complottheorieën zijn als een evoluerend virus: de sterkste verhalen overleven

Zoektocht naar de waarheid

Officiële waarheden worden door steeds meer mensen betwist. Vaak worden zij stereotyperend gelabeld als complotdenkers, terwijl zij zichzelf zien als kritische waarheidszoekers. Maar wie zijn deze mensen nu eigenlijk? En als je bereid bent om te luisteren, wat vertellen zij ons dan en wat kunnen we van hen leren? Aan de hand van 18 levensverhalen neemt The Truth is Out There je mee in hun wereld en laat het oordeel aan de lezer.

Lees hier meer over het boek The Truth is Out There van Jaron Harambam

Door de ogen van...

Linda de Veen tipt de podcast Hoaxed

Linda: ‘Wie wil begrijpen hoe een complottheorie zich verspreidt, moet deze podcast luisteren. In Hoaxed draait het om twee Britse kinderen die zich in 2014 meldden bij de politie met een schokkend verhaal. Ze beweren misbruikt te zijn door een satanische sekte die zou worden geleid door hun vader en ouders en leraren van hun school. Al snel geven zij toe dat dit verhaal een leugen is, die zij onder druk moesten vertellen. Maar voor het internet maakt dat niets uit. Met serieuze gevolgen. 

Wat de podcast uitstekend laat zien is hoe iets actueels onderdeel wordt van een eeuwenoude complottheorie, een eigen leven gaat leiden, en hoe het internet en haar gebruikers daar een rol in spelen.  

Let op! Deze podcast bevat fragmenten die als heftig kunnen worden ervaren. De podcastmaker waarschuwt je daarvoor in de betreffende afleveringen, maar dat doe ik graag nog eens extra.

Beluister de podcast Hoaxed

Tot slot

Afgehaakte burgers, boze burgers, kritische waarheidszoekers of complotdenkers – hoe je ze ook noemt, het zijn allemaal mensen met een eigen verhaal. Wat kunnen we van ze leren? Wat zegt hun gedrag over de verbinding tussen overheid en samenleving? Boze en afgehaakte burgers zijn vaak meer dan alleen boos en afgehaakt. De kunst is om elkaar te blijven opzoeken en te achterhalen hoe we het vertrouwen weer kunnen herstellen. Ook bij mensen die om verschillende redenen het vertrouwen hebben opgezegd in de overheid.

Volgende maand versturen we een nieuwsbrief waarin we je meenemen in een ander maatschappelijk thema. Heb je nog vragen of opmerkingen? Stuur een mailtje naar redactie@emma.nl.

Tot de volgende!   

Linda de Veen en Hans Moors, onderzoekers Veiligheid en Criminaliteit