EMMA organiseerde op woensdag 2 februari 2022 een webinar over exposen. De aanleiding hiervoor was de publicatie van het e-book ‘Ontmaskering’. In opdracht van Politie en Wetenschap deden ACV Research en EMMA een praktijk- en literatuuronderzoek naar (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Hiervoor spraken zij met slachtoffers, daders en hulpverleners. De aangrijpende verhalen werden opgetekend en vormen in combinatie met een (internationale) literatuurstudie het e-book.

Onder leiding van Charisa Chotoe (journalist, presentatrice Pointer) gingen Muriale Mingels (gedragswetenschapper bij Qpido), Janine Janssen (hoofd onderzoek bij Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld) en Hans Moors (onderzoeker bij EMMA en mede-auteur van het e-book Ontmaskering) tijdens de webinar met elkaar in gesprek.

Het is een indrukwekkend gesprek geworden. Daarom delen we niet alleen de webinar, maar ook de belangrijkste inzichten uit het gesprek:

Exposen is een serieus, langdurig en ingrijpend fenomeen

De auteurs van ‘Ontmaskering’ spraken met slachtoffers, daders en hulpverleners. De verhalen van de slachtoffers lopen uiteen: van shame-sexting, waarbij naaktfoto’s of teksten worden getoond aan vrienden, tot wraakporno. Dit kan, bijvoorbeeld, een gelekt seksfilmpje zijn wat door een ex-vriend geplaatst is. Dit zijn heftige ervaringen, die diepe mentale littekens achterlaten bij de slachtoffers.

Deze littekens hebben jaren, zo niet een heel leven, invloed op de slachtoffers. Dat vertelt ook agent M’hamed Kaoiss, in een filmpje dat tijdens het webinar werd getoond. Hij vertelt over een zaak waarbij een seksfilmpje van een minderjarig slachtoffer op een pornosite terecht komt. Uiteindelijk besluit zij dat emigratie de enige manier is om weer veiligheid en rust te vinden. Naast de schaamte voor het gelekte filmpje, ziet het slachtoffer zich genoodzaakt te verhuizen naar het buitenland. Zo wordt een slachtoffer telkens opnieuw slachtoffer. 
 

De offline en online werelden lopen door elkaar

‘De offline en online werkelijkheden zitten helemaal in elkaar gedraaid, dat is niet los van elkaar te zien.’ aldus Hans Moors tijdens de webinar. Exposen is niet alleen een online probleem. Slachtoffers ervaren vaak juist in de offline wereld de nare gevolgen. We moeten dus meer naar de samenhang van deze twee werkelijkheden kijken, zeggen Janine Janssen en Muriale Mingels.

Sociale context is erg belangrijk

Het exposen van een individu heeft vaak effect op een veel grotere groep mensen, zoals vrienden en familie van het slachtoffer. Hun reactie is vaak bepalend in hoe het exposen ervaren wordt door het slachtoffer. Ziet jouw omgeving je als slachtoffer, of ook als dader, omdat jij die foto gestuurd hebt? Zijn zij van mening dat jíj wat fout hebt gedaan omdat je naakt te zien bent in een filmpje? Deze sociale context is belangrijk, zeggen de experts. De reactie van de omgeving heeft dus grote gevolgen. Wanneer slachtoffers niet gesteund worden door de omgeving, kan dit resulteren in nog meer schaamte en isolatie.

Wat het in sommige gezinnen of omgevingen extra moeilijk maakt, is dat de familie-eer in het geding komt, om culturele of levensbeschouwelijke redenen. Dit kan soms escaleren: exposing kan leiden tot bijvoorbeeld eergerelateerd geweld. Hoewel exposen in de media vaak wordt geassocieerd met vrouwelijke slachtoffers van Turks- en Marokkaans-Nederlandse of Hindoestaanse afkomst, constateren zowel Moors, Janssen als Mingels dat exposing zich overal voordoet, in verschillende vormen en gradaties. Ongeacht etniciteit, sekse, religie en sociaaleconomische achtergrond.

De hele webinar kijken? Dat kan hier!