Sociale media versterken vooral onderlinge ‘bonding’

Als communicatiewetenschapper ziet Lidwien overal netwerken: ‘Waar worden verbindingen gemaakt. Hoe verhouden mensen zich tot elkaar? Dat is hoe ik naar verbinding kijk.’

‘Ook sociale media zijn in essentie netwerken. En daarin heb je twee soorten relaties. Bonding: verbinding binnen de groep. Dat is wat influencers doen. Zij verbinden een grote groep mensen om zich heen en versterken daar de relaties.’

‘Maar net zo belangrijk is bridging: mensen die verschillende groepen aan elkaar verbinden. Dat hoeft niet per se iemand te zijn met veel relaties. Als het maar iemand is met relaties in verschillende groepen.’ Zo’n verbinder is een netwerker. Iemand die in staat is op verschillende niveaus of vanuit verschillende invalshoeken of te communiceren.

Sociale media zijn vooral ingericht op bonding: verbinding binnen de groep dus. Lidwien: ‘In het algemeen vinden mensen het niet fijn om een afwijkende mening te horen. In de psychologie heet dit cognitieve dissonantie: het is niet prettig om tegenstrijdige ideeën of opvattingen te moeten verwerken. Dus wie ga je volgen op sociale media? Mensen met wie je het eens bent. Of die een maar klein beetje anders denken, maar niet zo verschillend dat het jouw identiteit bedreigt.’

‘Daar komt bij dat het businessmodel van de techbedrijven achter sociale media is om mensen zo lang mogelijk te laten plakken. Dus ook sociale media gaan je niet confronteren met meningen die je niet fijn vindt, want dan blijf je minder lang hangen en zijn de advertentie-inkomsten lager.’

Lidwien van de Wijngaert

Daardoor zijn we niet meer gewend dat het soms ook moet schuren

Het resultaat daarvan is bekend: sociale media versterken dat mensen in bubbels terecht komen. Of van hun eigen mening meer van hetzelfde krijgen. En dat is niet zonder gevolgen.

Lidwien: ‘We vinden het niet fijn als het schuurt. Misschien zijn we daardoor wel een beetje watjes geworden. En dat is zonde, want juist die schuring kan zorgen voor begrip en daardoor uiteindelijk juist méér verbinding.’

‘Een sprekend voorbeeld daarvan is de fipronilcrisis. Daarbij zag je op Twitter dat boeren met andere boeren praatten over de gevolgen van fipronil voor boeren. En dierenactivisten met andere dierenactivisten over de gevolgen voor de kippen. Binnen de groepen was er een sterke binding, maar tussen de groepen was er weinig uitwisseling.’

En dat heeft invloed op hoeveel ruimte er is voor onze mening

Die online bubbels vertalen zich naar de fysieke wereld: ‘Ons individuele handelen wordt bepaald door onze omgeving. Wat is normaal? Wat zijn de regels? Hoe worden we geacht ons te gedragen? De socioloog Anthony Giddens noemt deze optelsom van regels, normen en gedraging de “structuren” waarbinnen we leven. Gelukkig kunnen die structuren kunnen veranderen, al gaat dat langzaam.’

‘Een voorbeeld is de discussie rondom Zwarte Piet. Daar zie je dat de discussie schuurt. Mensen voelen zich aangetast in hun vrijheid. Zij vinden een roetveegpiet veel te ver gaan. Tegenstanders van Zwarte Piet werden weggelachen. Maar doordat mensen hebben volgehouden zijn uiteindelijk de structuren veranderd, waardoor er nu veel meer ruimte voor de mening dat je tegen Zwarte Piet bent.’

‘Dat maakt weer dat als groepen niet met elkaar verbonden zijn, je dit vroeg of laat ook op persoonlijk niveau gaat voelen. Om bij dit voorbeeld te blijven: als jij moeite hebt om te begrijpen waarom mensen tegen Zwarte Piet zijn, en je stopt om mensen die tegen Zwarte Piet zijn te begrijpen, dan kom je steeds verder van die mensen af te staan. En als die groep vervolgens groeit, heeft dat ook weer effecten of wetten, regels of de toon van het debat. Dat heeft dan – volgens de theorie van Giddens – weer gevolgen voor hoeveel ruimte er is voor jouw mening, voor jouw geluid.’

Dus: ga op zoek naar een afwijkende mening!

Omdat we op sociale media zo ontwend zijn om andere geluiden te horen, moeten we daar actief tegenwicht aan geven.

Lidwien: ‘We moeten onszelf de opdracht geven om dingen wat vaker te laten schuren. Niet alleen maar bonding, maar ook een beetje bridging, naar andere groepen in de samenleving. We zijn met 17 miljoen mensen in Nederland en kunnen niet allemaal met elkaar verbonden zijn. Dat is prima, Maar we moeten ook op zoek naar de ander. Verbinden is daarmee dicht bij jezelf staan én op zoek gaan naar de mening van een ander.’