Verleden najaar vond het Maastrichts burgerberaad plaats. Een honderdtal inwoners boog zich tijdens zeven bijeenkomsten over de vraag: hoe kan de inrichting van de publieke ruimte in Maastricht een bijdrage kunnen leveren aan het welzijn van de Maastrichtenaar?

Na de eerste drie bijeenkomsten, waarin het vergaren van inhoudelijke kennis over het vraagstuk centraal stond, ging het burgerberaad op dag vier de stad in. Want daar wordt het vraagstuk pas echt tastbaar. Voor Olaf, deelnemer aan het burgerberaad Maastricht, waren de excursies een waardevolle toevoeging op het programma: ‘Ik denk dat je, door echt fysieke interactie op te zoeken met het onderwerp, toch meer aan het denken wordt gezet dan wanneer je er alleen maar theoretisch over praat.’

Voor Marit, ook deelnemer, verruimde deze dag haar blik: ‘Ik heb met eigen ogen gezien waar bepaalde verandering nodig is, bijvoorbeeld in groenvoorziening. Die inzichten hebben me geholpen om me te verplaatsen in andere Maastrichtenaren en vanuit een breder perspectief advies te leveren.’

Verdiepen én verbreden

In het proces van een burgerberaad is het belangrijk dat mensen de juiste kennis op kunnen doen over een vraagstuk. Daarin reik je verschillende leervormen aan, vertelt Jonneke Stans, partner bij EMMA. ‘Met excursies biedt je deelnemers de mogelijkheid om op een specifiek deel van het onderwerp verdiepende kennis én praktische ervaring op te doen. Zo probeer je het beraad universeel basisniveau van materie-deskundigheid – en zelfvertrouwen – mee te geven’.

Op locatie wordt doorgaans een expert of ervaringsdeskundige gevraagd om een korte toelichting te geven op de excursie. Door zo iemand te spreken ga je het vraagstuk namelijk van een andere kant te bekijken, ziet EMMA’s Jonneke. ‘Waar je doorgaans redeneert op basis van je kennis en ervaring als inwoner, kunnen excursies helpen om op een leuke, toegankelijke manier de kennis die breder beschikbaar te internaliseren.’ 

John, een andere deelnemer aan het burgerberaad Maastricht bevestigt dit: ‘In een specifieke wijk raakten we in gesprek met bewoners die in een straat woonden zonder enig groen. Zij wilden daar graag zelf verandering in brengen maar dat was door bepaalde regelgeving moeilijk. Dat soort verhalen waren voor ons erg waardevol.’ 

Verbinding

In aanvulling daarop, doet een dag van excursies iets met de dynamiek in de groep, brenadrukt Jonneke. ‘Er zit ook een verbindende component in, simpelweg omdat je samen iets ondernomen hebt.’

Voor deelnemer Olaf, was die verbinding van waarde, ook later in het proces: ‘Je bent vrijer bezig, loopt rond, en dat nodigt uit tot andere interactie en creëert verbinding. In zo’n superdiverse groep is dat echt belangrijk. Later in het proces voelen mensen zich dan ook gemakkelijker in samenwerking, bij het geven van hun mening of het aangaan van een discussie.’

Verschillende perspectieven

Om de blik van deelnemers echt te verbreden en hen een zo volledig mogelijk begrip te laten ontwikkelen op het vraagstuk is het van belang dat je zo veel mogelijk verschillende perspectieven een plek geeft in het programma, aldus EMMA’s Jonneke. ‘Wat mensen horen in een excursie, komt vaak ook terug in een advies. Dus wanneer je het programma te veel vanuit je eigen idealen vormgeeft, stuur je daarmee de adviezen.’

Je moet je dus bewust zijn van de sturing die je met de excursies en experts die je uitnodigt, geeft. Jonneke: ‘Daar ligt een verantwoordelijkheid. Het is belangrijk voor- en tegenstanders op een vraagstuk, goede en minder goede voorbeelden, tal van invalshoeken een plek te geven.’

En daar zit waarde in voor deelnemer John: ‘Je gaat de vraag in een breder perspectief zien. Je neemt andere ideeën in je op. Ideeën waar je anders misschien niet aan had gedacht of het misschien wel niet mee eens bent.’ Deelnemer Olaf vult daarop aan: ‘Het doet een beroep op je empathisch vermogen. Wanneer je het belang van de ander voor je hebt gezien, zal je dat belang ook makkelijker een plek geven in je oordeel en je advies.’

Wanneer pas je dit in?

Maar waar in het proces van het burgerberaad pas je zo’n excursie-programma in? Hierop is geen simpel antwoord te formuleren, ziet Jonneke. ‘Iedere beraad kiest zijn eigen tempo. Dat hangt ook samen met de vraagstelling. Soms is deze heel gefocust, en soms juist breed geformuleerd.’ Wat in ieder geval van belang is, is om voor de ‘deliberatiefase’ – de fase waarin deelnemers met elkaar in discussie gaan om te komen tot een gedeeld perspectief op het vraagstuk – op pad te gaan. ‘Voor je een eerste aanzet tot adviezen gaat doen is het belangrijk deelnemers met alle aspecten van het vraagstuk in aanraking te brengen. Daarin zijn excursies een vitaal onderdeel.’

Voor Sven, opdrachtgever vanuit de gemeente Maastricht, bleek de timing complex.  ‘Je zou ook kunnen overwegen de adviezen eerst verder uit te werken, en dan ter aanscherping op excursie te gaan. Dan kunnen deelnemers misschien makkelijker zien wat relevant is om mee te nemen in hun advies. Nu ga je kijken maar is dat gevoelsmatig nog redelijk “willekeurig” voor deelnemers.’

Het is dan ook wel belangrijk, stelt EMMA’s Jonneke, dat deelnemers tijdens die deliberatie- en adviesfase nog aanspraak kunnen maken op inhoudelijke expertise en kennis – bepaalde hulplijnen. ‘Hoe meer je weet, hoe meer je weet wat je niet weet. Je ziet dan ook dat de honger naar kennis bij deelnemers alleen maar toeneemt naarmate het proces vordert. Daar moet je aan kunnen beantwoorden. Je moet dus nadenken over hoe je dat organiseert. Dat kan in een online pannel of door expeets en ervaringsdeskundigen uit te nodigen op een latere bijeenkomst van het beraad.’

Ook voor opdrachtgever Sven is die verbinding aan de praktijk uiteindelijk belangrijk; Het liefst niet eenmalig, maar op verschillende momenten in het proces. ‘Eigenlijk kan je niet vaak genoeg de stad in gaan. Maar daar zitten ook praktische limieten aan qua organisatie. Maar voor de deelnemers inzichtelijk maken waar we het met elkaar over hebben is enorm waardevol.’