Tot op de dag van vandaag voldoet de staat niet aan het arrest van de Hoge Raad. Daarom schreef Urgenda-directeur Marjan Minnesma demissionair minister-president Mark Rutte een alarmbrief, die ze in de interviewserie Heilige Huisjes in de Volkskrant aankondigde. Ze vond het, zo zei ze tegen journalist Bas Mesters, tijd om te praten over concrete oplossingen. En wel met Rutte zelf, want het klimaat is in haar optiek ‘Chefsache’. Het antwoord van Rutte en het gesprek lieten niet lang op zich wachten.

In de twaalfde aflevering van de debatserie De Nieuwe Werkelijkheid van De Tussenruimte, tevens de zesde nazit van de Volkskrant-serie Heilige Huisjes, vroeg Mesters haar wat ze Rutte heeft voorgehouden en hoe hij reageerde. Beluister hier de presentatie die ze bij de premier hield en hoe nijpend de situatie is.

Een oceaan zonder koraal nog voor 2050, een mogelijke zeespiegelstijging van zo’n 2,5 tot 3 meter, terwijl onze waterkeringen zijn berekend op slechts 50 centimeter tot 1 meter stijging. Vooruitzichten waar je niet vrolijk van wordt. Helaas stevenen we er momenteel wel op af, zolang we onze uitstoot van broeikasgassen niet drastisch verminderen om zo onder de 1,5 graad opwarming van de aarde te blijven.

Gelukkig is het tij nu nog te keren, volgens Marjan Minnesma. Ze heeft een plan om binnen de komende tien jaar tot 0% emissie uitstoot te komen, waarmee Nederland koploper kan worden van de klimaattransitie. Maar dat vereist wel een daadkrachtige en visionaire overheid. Een overheid die de klimaatcrisis net zo serieus neemt als corona.

Wij zijn verantwoordelijk, niet de jeugd

In het gesprek met Rutte wees Minnesma hem erop dat maar liefst tussen de 75 en 80% van de totale CO2-uitstoot tijdens zijn leven heeft plaatsgevonden. ’Daar schrok hij van. Ik benoemde het, omdat ik daarmee een appel op hem wil doen: Als driekwart van de uitstoot heeft plaatsgevonden tijdens ons leven, dan zij wij ook verantwoordelijk voor een deel van de oplossing, niet de jeugd. Daarvoor zijn de komende tien jaar cruciaal, en Rutte zit waarschijnlijk weer vier jaar aan de knoppen.’

Als klein kikkerlandje kunnen wij volgens Minnesma wel degelijk het verschil maken: ‘Wij behoren tot de 20% grootste uitstoters van de wereld in absolute zin. Uitgerekend per persoon zitten wij zelfs in de top 10 van CO2-uitstoot per persoon. Dus als wij willen dat de rest van de wereld wat gaat doen aan onze zeespiegelstijging – die nu al uitgaat van een worstcasescenario van 2,5 tot 3 meter - dan moeten wij onze achtertuin op orde hebben’.

Een temperatuurdoelstelling, geen emissiedoelstelling

Want de tijd, die dringt: ‘Je hoort Rutte altijd roepen dat we nog dertig jaar hebben, want we moeten pas in 2050 naar 0% emissie uitstoot. Maar we hebben geen emissiedoelstelling gesteld in Parijs, maar een temperatuurdoelstelling; we willen onder de 1,5 graad blijven. En als je jaar na jaar maar meer blijft uitstoten, moet je simpelweg in de tijd terug om nog onder de 1,5 graad te blijven.’

Met een plaatje verduidelijkt ze vervolgens waarom de komende tien jaar zo belangrijk zijn: ‘Als je met 66% kans onder de 1,5 graad temperatuurstijging wilt blijven, dan moeten we in 2033 als wereldgemeenschap op 0% CO2-uitstoot zitten. En omgerekend naar Nederland moet dat zelfs al in 2024 zo zijn. Daarvan zeg zelfs ik dat we dat niet gaan redden. Dus ik accepteer dat we mikken op 2030 0% uitstoot. Dan is de kans echter maar 50% dat de temperatuurstijging onder de 1,5 graad blijft. Dat is dus al tricky.’

Woman-on-the-moon projecten

Door toedoen van corona, een warme winter en een lage gasprijs is het in 2020 bijna gelukt om 25% minder broeikasgassen uit te stoten ten opzichte van 1990, zoals het Urgenda-arrest voorschrijft. ‘Maar in de eerste 4 maanden van 2021 zijn we alweer 3 megaton omhooggegaan, waardoor we nu niet op koers liggen voor die -25%. Ik hebben Rutte een aantal voorbeelden gegeven van wat hij zou moeten doen dit jaar om dat wel te kunnen halen, en hem ook een doorkijkje gegeven naar 2030: de vijf women-on-the-moon projecten.

Minnesma doelt daarmee op vijf grootschalige projecten die zij met anderen heeft bedacht. ‘Projecten waarmee niet alleen ontzettend veel uitstoot kan worden bespaard, maar die ook relatief goed te doen zijn in tien jaar tijd. Denk aan staal dat je niet met steenkool, maar met waterstof maakt. Of chemische producten die je maakt door elektrisch te kraken in plaats van met fossiele brandstof. Kunstmest waarvoor geen aardgas, maar waterstof nodig is. Daarvoor heb je extra wind op zee nodig om zowel extra elektriciteit als waterstof te maken en je moet opschalen in elektrolysers om op zee en land water te splitsen in waterstof en zuurstof.’

Positief verhaal

Rutte reageerde enthousiast op de projecten, maar was ‘even stil’ toen Minnesma hem erop wees dat dit een crisisaanpak vereist. ‘Natuurlijk qua uitvoering moeten andere ministeries dit gaan doen, maar dit is wel ‘Chefsache’. Hij moet gaan zeggen dat dit heel belangrijk.’ Daarbij benadrukt Minnesma: ‘Je kunt er een positief verhaal van maken, want de voordelen zijn er zeker: schone lucht, veel banen en er valt veel te verdienen. Maar je moet er wel – net als met corona nu- elke week voor gaan staan. Je moet mensen uitleggen dat we niet nog dertig jaar hebben.’

Of Rutte zelf van de urgentie doordrongen is, vroeg Mesters aan Minnesma. Zij blijkt daar nog niet zo zeker van. ‘Rutte ziet klimaat als een van de dertig onderwerpen waar hij wat mee moet. Maar voor hem is het niet een heel ernstig dossier dat boven alles uitgaat.’  Mesters: ‘Gaat het dan nog wel lukken?’  Minnesma: ‘Ik weet dat het kan. We hebben in de historie genoeg goede voorbeelden gezien. Denk aan Kennedy die het binnen acht jaar voor elkaar kreeg dat er een mens op de maan kwam, terwijl hij de metalen om dat voor elkaar te krijgen nog niet kende toen hij zijn plan aankondigde.  Of Roosevelt die tijdens de Tweede Wereldoorlog autofabrikanten binnen vier maanden vliegtuigen liet bouwen. Vaak is er maar een klein groepje mensen nodig om een verandering teweeg te brengen. En als je echt wil en je zet alles op alles, dan kan het. Maar dan moet je wel de urgentie voelen, tot in je tenen.’