Dat stikstof tijdens de afgelopen verkiezingscampagne niet weg te denken was, hoeven we eigenlijk niet te benoemen. Als we niet uitkijken is die polarisatie en stilstand een voorbode voor wat ons op het gebied van klimaat te wachten staat. Tenzij we echt verbinding zoeken en nu werken aan gedragen maatregelen.

Eerst toch nog even over stikstof. We kennen de geschiedenis. Sinds de Raad van State enkele jaren geleden een streep zette door het stikstofbeleid, zag het kabinet geen andere uitweg dan het nemen van verregaande maatregelen. Maatregelen op de relatief korte termijn van slechts enkele jaren (tot 2030), zoals het verminderen van de veestapel en het uitkopen van boeren. Doen we dat niet, zo is de redenering van rechter en kabinet, dan kunnen er geen woningen of wegen gebouwd worden.

Dat deze maatregelen op weerstand stuiten, is natuurlijk niet verbazingwekkend. Voor zo ongeveer iedereen kwamen deze maatregelen als een verrassing. En de nadelige effecten van stikstof zijn niet direct zichtbaar, terwijl het effect van het uitkopen van een boer, direct voelbaar is voor deze boer. En die woningen of wegen, die staan er op dit moment ook nog niet. Het gemis van iets kwijtraken is vaak sterker dan het gemis van iets dat we nooit gehad hebben.

Ziehier de parallel met het klimaat, maar dan op grotere schaal. Want dan zijn we ineens allemaal die boer die moet veranderen van levensstijl: op het gebied van reizen, eten, consumeren. Het beleid daar naartoe is nu nog relatief vrijblijvend, ondanks de extra maatregelen die minister Jetten presenteerde om de tussendoelen voor 2030 dichterbij te brengen. De opgave voor 2050 is echter nog vele malen groter, en dan zal het beleid ook minder vrijblijvend worden. En ook bij het onderwerp klimaat zijn de eerste rechtszaken al gevoerd en is de overheid meer dan eens op de vingers getikt dat er meer maatregelen genomen moeten worden. Het stikstofverhaal laat zien dat er een moment kan komen dat de rechter steviger, minder vrijblijvend beleid vereist. En als dat gebeurt, krijgen we in Nederland allemaal te maken met restricties.

Dat het beter is om samen tot dit nieuwe beleid te komen, laat het stikstofdebat zien. Als een rechter een streep trekt, is er weinig manoeuvreerruimte meer. Een slecht uitgangspunt voor het draagvlak voor beleid. De omgekeerde vlaggen en snelwegblokkades van de afgelopen jaren zijn daar een zichtbaar effect van.

Gelukkig is er – formeel – voor het klimaat nog tijd. De meeste doelstellingen zijn namelijk gericht op 2050, en niet op 2030 zoals bij stikstof. De complexiteit is echter ook een stuk groter, aangezien dit beleid vermoedelijk echt iedere Nederlander raakt.

De afgelopen jaren hebben vele gemeenten, provincies en het Rijk al gesprekken gevoerd over energieopwekking, warmteplannen en verduurzamingsmaatregelen. Over het algemeen zijn dat constructieve gesprekken met redelijke uitkomsten. En wie tijdens en na de Provinciale Statenverkiezingen door de retoriek heen kon kijken, ziet ook een uitkomst met relatieve eensluidendheid over de noodzaak van klimaatmaatregelen. Het tempo is – waar kennen we dat van? – het grootste twistpunt.

En tempo is belangrijk. Want willen we 2050 gaan halen, zonder dat een uitkomst ons wordt opgelegd, dan moeten we nu aan de slag om in verbinding de basis te leggen voor de manier waarop we na 2050 met elkaar willen samenleven. De eerste voorzichtige stappen zijn gezet, met bijvoorbeeld een Inwonerraad Energie die het Expertteam Energiesysteem 2050 instelde. Als we het land niet over tien of vijftien jaar tot stilstand willen zien komen rondom klimaatmaatregelen, moeten we met dit soort voorbeelden de verbinding blijven zoeken en blijven werken aan gedragen en effectieve maatregelen.

Gemaakt door
Foto van Reinout de Vries. Reinout is een witte man met kort krullend bruin haar, een kort donker baardje en blauwe ogen. Hij heeft een geruit lichtblauwe overhemd aan en een donkerblauwe colbert. Hij heeft ook een bril op.

Reinout de Vries

energietransitie - participatie - partner EMMA
Klimaat en Energie
Foto van Vincent Reijnders. Vincent is een witte man met kort, donkerbruin haar en een donkerbruine baard.

Vincent Reijnders

adviseur – idealist – kritische noot
Klimaat en Energie