Onderzoek: waarom blijven of vertrekken Joegoslaven uit Nederland?
Hoofdafbeelding

In de jaren negentig ontvluchtten veel mensen voormalig Joegoslavië vanwege het geweld van de oorlog. Een groot deel keerde om diverse redenen niet terug naar hun thuisland. Dit roept de vraag op: wat kan de Nederlandse overheid leren van deze ervaring, met het oog op het huidige beleid voor Oekraïense vluchtelingen? Onderzoek suggereert dat een groot aantal Oekraïners in Nederland zal blijven. Dit maakt lessen uit het verleden relevant, zoals het bieden van meer gestructureerde en langdurige ondersteuning bij integratie voor mensen die zich hier willen vestigen. Tegelijkertijd blijft specifieke hulp nodig voor de kleinere groep die ervoor kiest terug te keren.
EMMA deed onderzoek naar de beweegredenen van vertrekkende of blijvende Joegoslaven in Nederland in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum.
Blijf- en terugkeermotieven van gevluchte Joegoslaven
De belangrijkste les die de Nederlandse overheid kan trekken uit het onderzoek is dat de meeste Oekraïners naar verwachting in Nederland zullen blijven. Vooral als het conflict in hun thuisland voortduurt en zij meer geworteld raken in de Nederlandse samenleving. Een vergelijkbare situatie deed zich eerder voor bij Joegoslavische vluchtelingen: hoewel velen aanvankelijk verwachtten terug te keren zodra het veilig was, bleek dat vaak niet haalbaar. Conflicten in het thuisland, gebrek aan een stabiele leefomgeving of persoonlijk risico maakten terugkeer moeilijk. Hierdoor bouwden velen een nieuw bestaan op in Nederland. Hoewel het gaat om kleine aantallen, waren er ook mensen die ervoor kozen terug te gaan, gedreven door een verlangen om hun land op te bouwen of omdat integratie in Nederland niet goed lukte, bijvoorbeeld door het ontbreken van passend werk.
Terugkeerregelingen hadden op deze beslissingen meestal weinig invloed. Ze werden vooral gezien als hulpmiddel om terugkeer mogelijk te maken, maar niet als doorslaggevende factor. EMMA concludeerde dat de overheid beperkt in staat is om de belangrijkste redenen voor blijven of terugkeren te beïnvloeden.
Duurzame oplossingen voor vluchtelingen uit Oekraïne
Hoewel Oekraïners nu vaak nog niet weten of ze blijven of terugkeren, is het aannemelijk dat velen hier zullen blijven. Dit geeft de overheid een kans om tijdig te investeren in duurzame oplossingen. Het ontwikkelen van initiatieven die de integratie bevorderen, zoals hulp bij inburgering, toegang tot betaalbare woningen, gepast werk, onderwijs en gezondheidszorg, kan bijdragen aan een betere toekomst voor Oekraïners in Nederland.
Voor degenen die wél willen terugkeren – waaronder vaak ouderen, jonge ondernemers of mensen die moeite hebben om geschikt werk te vinden – kan de overheid gerichte ondersteuning bieden. Denk aan investeringen in de wederopbouw van het thuisland, waarmee terugkeer aantrekkelijker en succesvoller wordt.