Dit jaar hadden we corona. Gelukkig, mag ik in dit verband zeggen. Ik kon voorstellen om iedereen (dichtbij) thuis te portretteren. Na enig gestrubbel lukte dat. Sommige geïnterviewden lieten de fotograaf volledig toe, zodat we nu ook meer weten over de huisdieren, muzieksmaken en hobby’s van ambtenaren. Alsmede de eetgewoonten van hun kinderen. Anderen gaven de voorkeur aan een coronawandeling met take-away koffie en de hond. Minder intiem, maar het oogt allemaal net zo ontspannen en gezellig als in de thuissituaties. (En Josje Deekens is natuurlijk een uitstekende fotograaf die het moment kan pakken.)

Het jaarbericht 2020 zag er uiteindelijk zo goed uit dat je echt zin krijgt om het te lezen. De reacties waren nog nooit zo positief.

Waar waren we mee bezig als nu blijkt dat je praktisch al je werk lekker thuis kunt doen

Iedereen blij? Ja en nee. Leg de versie van 2020 naast het jaarbericht 2018 en het contrast is best schokkend te noemen. Je realiseert je hoe een werkomgeving als die van 2018 ontmenselijkt. Je denkt: waren we al die jaren eigenlijk compleet gek dat we onszelf dag in dag uit in dat keurslijf van grijstinten lieten duwen? Waar waren we mee bezig als nu blijkt dat je praktisch al je werk lekker thuis kunt doen, in de warme beschutting van je eigen, vertrouwde omgeving. Vrij zoals Ria en Miranda, Dennis en Marcel, Arjen en Lidia in het jaarbericht van 2020 dat zijn.

Of is die vrijheid schone schijn? Vaak heb ik het afgelopen jaar het gevoel gehad dat ik nog niet eerder zo productief en efficiënt was. En tegelijkertijd voelde ik me nog nooit zo vaak leeg aan het einde van een dag en had ik geen goed beeld van wat ik nou eigenlijk gedaan had – het voelde dan als weinig tot niets. Ik kon het niet pakken.

Die (schijnbare?) tegenstelling begrijp ik nog niet goed. Ik geniet van een bepaalde vrijheid, maar zit toch vaak als een slaaf vroeg in de ochtend aan de werktafel om er pas later op de avond achter vandaan te komen. Dagen glippen door mijn handen, soms kom ik de deur niet eens uit. Ik heb het gevoel dat we met dit thuiswerken ook het beest naar binnen hebben gehaald. Het heeft ‘t zich lekker gemakkelijk gemaakt en gaat niet meer weg.

Terug naar vroeger wil in ieder geval bijna niemand meer

Onderzoeken geven aan dat de meeste mensen positief zijn over thuiswerken. Ook menen ze dat ze productiever zijn geworden. Kijkend naar de cijfers en horende de geluiden, zal het management constateren dat we dit – of iets hiervan – vast moeten houden. Terug naar vroeger wil in ieder geval bijna niemand meer. We gaan naar het ‘hybride werken’, waarbij het niet meer zal uitmaken waar je fysiek bent tijdens je werk. Veel mensen met een kantoorbaan denken dat ze na de zomer de helft van de tijd thuis, en de andere helft op kantoor zullen werken.

‘Een belangrijke kant van hybride werken’, lees ik in het jaarbericht van 2020, ‘is dat je meer zelfstandig plant dan voorheen. Het biedt meer flexibiliteit en vraagt ook meer organisatorische skills. Het is een appèl op eigen verantwoordelijkheid en zelf de regie nemen.’ Je moet je misschien toch nog eens afvragen, wiens regie.

Ik denk dat het na de zomer - zeker in het begin – een stuk complexer, onrustiger en vervelender zal zijn dan we nu denken. Wat gebeurt er als we allemaal zelf die regie proberen te nemen? Ik verwacht meer planning, meer controle – niet meer topdown maar vanuit onszelf. Ook meer chaos en instabiliteit. Maar daarna vinden we weer een nieuw evenwicht. En zijn we dan vrijer dan we waren voor corona, of minder vrij?

Ik ben benieuwd hoe het jaarbericht 2021 eruit zal zien.