De uitdagingen in de gezondheidszorg zijn groot. Hoe kunnen we op een goede manier blijven voldoen aan de kwaliteit van de zorg met de stijgende zorgvraag en steeds minder zorgpersoneel? Als EMMA zijn we ervan overtuigd dat de uitdagingen waar de zorg voor staat niet alleen een aangelegenheid zijn van de zorg zelf. Oplossingen liggen ook buiten de spreekkamer, buiten de muren van een zorginstelling én buiten het domein van de gezondheidszorg.

Allerlei andere factoren, zoals armoede, schulden, huisvesting, leefomgeving, eenzaamheid en opleidingsniveau, hebben invloed op hoe gezond je bent en hoe gezond je je voelt. Het gaat dus niet alleen om de lichamelijke en psychische kanten van gezondheid. Het betreft ook andere domeinen. In overheidsland wordt dit 'Health in all policies' genoemd. Gezondheid binnen alle beleidsterreinen.

Eigenlijk gaat de gezondheid en de gezondheidszorg ons allemaal aan. Het is geen verantwoordelijkheid die uitsluitend is toebedeeld aan zorgprofessionals – de spreekwoordelijke dokter in de witte jas. 

In deze nieuwsbrief laten wij – Mary van den Wijngaart, Koen Gruijters, Lilly Bogičević en Marianne Lourens – zien dat gezondheid een bredere verantwoordelijkheid is dan die van de gezondheidszorg alleen. Hierbij stuiten we op de volgende vraag: Hoe gaan we als samenleving om met de uitdagingen van de zorg?  

OP DE TOCHT

Ook vanuit de zorgsector wordt er opgeroepen tot een bredere blik. 'Veel artsen hebben nu het gevoel dat ze vooral aan symptoombestrijding doen. Ze schrijven slaappillen voor aan mensen die wakker liggen omdat hun baan op de tocht staat. Een kind met astma veroorzaakt door een schimmelig huis, krijgt een puffer.' Het is dweilen met de kraan open, vinden de ondertekenaars van een open brief aan het kabinet over het versterken van bestaanszekerheid en daarmee gezondheid. Ze stellen dat er een beoordeling moet worden gemaakt over wat de impact op de gezondheid van de burger is, ongeacht door welk departement of decentrale overheid het beleid wordt gemaakt.  

Het voorschrijven van slaappillen of een puffer zijn voorbeelden van het inzetten van medische middelen voor problemen met een niet medische oorzaak. Dat komt de zorgsector, die nu al vastloopt, ook niet ten goede. Onderwerpen als armoede, onderwijs, huisvesting en leefomgeving moeten ook geadresseerd worden als het om gezondheid gaat. Bovendien gaan deze factoren vaak hand in hand en werken ze door van generatie op generatie. Tim ‘s Jongers beschrijft hoe armoede al heel vroeg een slechte gezondheid teweegbrengt en deze in stand houdt.

Lees hier het artikel van Tim 's Jongers (De Correspondent)

RUIMTE VOOR ONTMOETING

Met de tekorten in de zorgsector, zullen we voor elkaar moeten zorgen en aandacht moeten hebben voor gezondheid en zorg op andere plekken. De buurt of het dorp als gezonde en sociale leefomgeving raakt aan allerlei beleidsterreinen. Denk aan verkeer, sociale voorzieningen, groen in de buurt. Een prettige omgeving is een plek waar je je thuis voelt, mensen ontmoet, prettig ouder wordt en kunt sporten en spelen. Allemaal aspecten die het welbevinden beïnvloeden. Tot voor kort waren dit gescheiden werelden maar in het ruimtelijk domein begint meer aandacht voor gezondheidsaspecten te ontstaan.

Lees hier het artikel over wijkcoöperaties

ZORG IS NIET ALLEEN EEN LAST, MAAR OOK EEN LUST

EMMA's Marianne Lourens sprak met schrijver Lynn Berger. Berger beschrijft in haar boek Zorg dat we ervan doordrongen moeten raken dat zorg geen bijzaak is, maar een fundament van onze samenleving. ‘Laat zorgzaamheid een streven zijn. Het is mooi om voor iemand te zorgen, dat geeft betekenis en voldoening. Zorgen is niet alleen een last maar ook een lust. Het is een weefsel dat alles met elkaar verbindt.’  

Marianne: ‘Dat herken ik uit mijn eigen leven ook. Ik vind het zelf ook fijn om mijn moeder meer aandacht te geven sinds mijn vader is overleden. Ook ga ik geregeld bij een buurman van begin 80 langs die sinds enkele maanden weduwnaar is. Het is fijn om van betekenis voor een ander te zijn.’ 

Berger spreekt van een blikverandering die er in de hele samenleving plaats moet vinden om het zorginfarct op te kunnen vangen. Zorg is niet alleen binnen de muren van een zorginstelling te vinden, maar het zit ook in het opvangen en zorgen voor kinderen, ouders en buren.

Lees hier het artikel Zorg is een weefsel

SAMEN KEUZES MAKEN

Al eerder pleitten we voor een breed debat over de toenemende schaarste van zorg. We kunnen namelijk niet dezelfde eisen blijven stellen aan de kwaliteit en de toegankelijkheid van de zorg zoals we dat nu doen. Harde keuzes zijn nodig over wat we nog wel doen en wat niet meer, voor wie en voor wie niet. 

Dit soort harde keuzes werden recent in de jeugdzorg gemaakt. Hier hebben werkgevers en werknemers afgesproken paal en perk te stellen aan de caseload van jeugdbeschermers om de kwaliteit van de zorg en ondersteuning beter te kunnen borgen. Maar dit zijn ook pijnlijke keuzes. De wachtlijsten voor jeugdzorg nemen nog verder toe en problemen van kinderen en gezinnen die (nog langer) moeten wachten op hulp verergeren. 

Juist omdat het zulke lastige keuzes zijn, zouden deze niet alleen op het bordje van werkgevers en werknemers terecht moeten komen.  Hier liggen namelijk publieke waarden aan ten grondslag over wat we wel of niet belangrijk vinden als het gaat om gezondheid en de gezondheidzorg. Publieke waarden zoals veiligheid, kwaliteit van leven en gezondheidswinst. En transparantie, keuzevrijheid en rechtvaardigheid.  

Publieke waarden die – naast het oogpunt van effectiviteit en efficiency – vragen om een ethisch perspectief: om op basis van morele uitgangspunten te komen tot rechtvaardige keuzes. Geven we mensen die er het ergst aan toe zijn voorrang? Doen we dat juist voor mensen waarbij de meeste gezondheidswinst te behalen is? Of omzeilen we dit soort dilemma’s en behandelen we mensen op volgorde van binnenkomst?   

Deze waarden moeten niet alleen worden ingevuld door de overheid en de zogeheten veldpartijen. Publieke waarden – het woord zegt het zelf al – zijn waarden die we als samenleving belangrijk vinden. En daarmee zijn ze per definitie onderwerp van een breder maatschappelijk debat. Bart Meijman, huisarts en mede-initiatiefnemer van de beweging Dappere dokters, pleit voor een burgerberaad voor het maken van scherpe keuzes. Juist omdat de belangen zo groot zijn en er zoveel op het spel staat, is een goede weerspiegeling van de mening van burgers nodig om te weten wat ‘we’ belangrijk vinden als het gaat om gezondheid en de gezondheidszorg.  

Laten we dat gesprek professioneel, ethisch en maatschappelijk voeren. Het zal niet makkelijk zijn, het zal schuren, het zal pijnlijk en emotioneel zijn. Maar het moet wel gevoerd worden. Laten we er dan ook voor zorgen dat dat op een goede en eerlijke manier gebeurt. 

Lees hier het artikel over het maatschappelijk debat

DOOR DE OGEN VAN...

Mary van den Wijngaart tipt ‘De Wasstraat’ 

Mary: ‘Een hartverwarmende documentaireserie over een wasstraat in Deventer waar mensen werken met een ‘overbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt’. In vijf afleveringen worden vijf werknemers en de directeur gevolgd in hun dagelijks leven; privé en op de werkvloer. De Wasstraat is een mooi voorbeeld van hoe gezondheid en welbevinden van ons allemaal is. Niet alleen van beleidsmakers en professionals. Maar van mensen zoals jij en ik. In dit geval een ondernemer – weliswaar met een achtergrond als schuldhulpverlener – die mensen niet als een nummer behandelt. Maar kijkt naar wat mensen wel kunnen en hen duurzaam weet te plaatsen. Vandaar de term ‘overbrugbare afstand.’

Kijk hier de Wasstraat

KOM JE OOK? 

JAARCONGRES SOCIAAL WERK 2023

Sociaal werk is onmisbaar bij de aanpak van de belangrijke vraagstukken van deze tijd. Of het nu gaat om het terugdringen van gezondheidsverschillen, het bevorderen van bestaanszekerheid en participatie, of het herstellen van vertrouwen en verbinding in de samenleving: de sleutel ligt in het sociaal domein, bij sociaalwerkorganisaties en bij de sociaal werkers zelf. En dat blijft niet onopgemerkt. Meer dan ooit worden we gevraagd mee te denken over landelijke akkoorden die de toekomst bepalen van zorg, wonen en welzijn. Steeds meer partners zoeken ons op – landelijk en lokaal – om afspraken te maken over samenwerking.

Meld je aan voor het jaarcongres

VERDER OP EMMA.NL 

Heb je deze artikelen al gelezen? 

'Een diverse werkomgeving is nog lang niet overal inclusief en gelijkwaardig'

Bouwen buiten gebane paden: deze starters bouwden hun droomhuis met hun buren

Kimon Moerbeek: 'De leraar moet de architect van het onderwijs worden'

Luister de podcast Onder de rook: Rotterdam #3 Waar hoopjes bakstenen ooit huizen waren

TOT SLOT

Verder praten? Neem contact op met MaryKoenLilly en Marianne.

Vanuit alle beleidsdomeinen en ook als samenleving kunnen we bijdragen aan gezondheid en de gezondheidszorg. Laten we samen werken aan de uitdagingen in de zorg. Daar worden we állemaal beter van. 

Volgende maand versturen we een nieuwsbrief waarin we je meenemen in een ander maatschappelijk thema. Heb je nog vragen of opmerkingen? Stuur een mailtje naar redactie@emma.nl
 
Vond je deze nieuwsbrief leuk en wil je ‘m tippen aan je vrienden, kennissen of collega’s? Leuk! Je kan ‘m gewoon doorsturen. 

Tot de volgende!   

Mary van den Wijngaart, senior onderzoeker en adviseur Zorg en Sociaal domein  
Marianne Lourens, senior redacteur  
Koen Gruijters, medior onderzoeker en adviseur 
Lilly Bogičević, medior onderzoeker en adviseur 

 

Gemaakt door
Foto van Mary van den Wijngaart. Mary is een witte vrouw met halflang donkerblond haar en bruine ogen. Door de afsnijding van de foto is haar outfit niet zichtbaar.

Mary van den Wijngaart

gezondheidswetenschapper – praktijkgerichte onderzoeker
Zorg en Sociaal domein
Koen is een witte man met donkerbruin haar. Hij draag een spijkerblauw overhemd.

Koen Gruijters

sociale vraagstukken - relativerend – analytisch
Bestuur en Democratie
Foto van Marianne Lourens. Marianne is een witte vrouw met halflang rood haar en blauwe ogen. Ze heeft blauwgrijze blouse aan en een zwarte colbert.

Marianne Lourens

gedreven (eind)redacteur - punctuele projectleider - mensgericht
Zorg en Sociaal domein

EMMA-nieuwsbrief

Altijd op de hoogte?