Op donderdag 17 juni vond een webinar plaats over de inzet van ervaringsdeskundigheid bij huiselijk geweld en kindermishandeling, georganiseerd door de Spiegelgroep van het Programma Geweld hoort nergens thuis. EMMA presenteerde tijdens het webinar de resultaten van het onderzoek dat we deden naar de maatschappelijke meerwaarde en de borging van het project de Cirkel is Rond in de regio West-Brabant. We beantwoorden drie vragen over ervaringsdeskundigheid naar aanleiding van het onderzoek.
Vanuit het project de Cirkel is Rond worden ervaringsdeskundigen ingezet in het hulpverleningsproces bij casuïstiek waarbij sprake is van ernstig en structureel huiselijk geweld en kindermishandeling. Het gaat hierbij om zowel voormalige slachtoffers als voormalige plegers. 

Waarom zou je ervaringsdeskundigheid inzetten?

Het onderzoek laat zien dat de inzet van ervaringsdeskundigheid absoluut meerwaarde heeft. Die inzet kan op verschillende manieren. Bij het geven van voorlichting- en informatiebijeenkomsten, bij het meedenken over beleid, bij supportgroepen. En dus ook bij het ondersteunen van relaties of gezinnen waarbij huiselijk geweld en kindermishandeling aan de orde is. Vanuit het project de Cirkel is Rond werken een professional en een ervaringsdeskundige samen aan een casus.

Zij kennen de pijn en het verdriet; zij kennen de schaamte

Een ervaringsdeskundige ondersteunt een cliënt en diens systeem door het bieden van een luisterend oor, herkenning en erkenning, begrip en steun. Ook geven ervaringsdeskundigen advies en praktische ondersteuning. Ze gaan bijvoorbeeld mee naar een instantie. Dit alles zonder te oordelen. Zij kennen de pijn en het verdriet; zij kennen de schaamte. Daar ligt de kracht van ervaringsdeskundigen. Zij hebben veelal aan één woord of één blik genoeg.

Waar ligt de meerwaarde van ervaringsdeskundigen dan precies?

Je ziet dat de kwaliteit van de zorg hoger is als er ook een ervaringsdeskundige wordt ingezet. Ervaringsdeskundigen kunnen vanuit hun eigen ervaringen beter aansluiten bij de beleving en leefwereld van cliënten dan professionals. Zij hebben ook intensiever en laagdrempeliger contact met cliënten. Cliënten hebben veel meer het gevoel dat ze er niet alleen voor staan, en die nabijheid is erg belangrijk. Ook bieden ervaringsdeskundigen cliënten een toekomstperspectief. Zij zijn het levende bewijs dat de cirkel van geweld doorbroken kan worden.

De driehoek van cliënt, professional en ervaringsdeskundige wordt als zeer waardevol ervaren. Zowel door cliënten als door professionals. Ervaringsdeskundigen zijn bruggenbouwers. Zo omschrijven ze zichzelf ook vaak. Zij zijn in staat een brug te slaan tussen de cliënt en de hulpverlening. Cliënten zijn vaak ‘zorgmoe’, staan wantrouwend tegenover hulpverleners of willen überhaupt geen hulp. Een ervaringsdeskundige weet dan toch regelmatig wel het contact aan te gaan met een cliënt en die te stimuleren om toch hulp te accepteren of om toch in actie te komen.

Vaak is er toch iets wat de cliënt ervan weerhoudt stappen te zetten

Waar het om gaat, is dat er iets moet veranderen in de situatie waarin de cliënt en diens systeem zit. Vaak is er dan toch iets wat de cliënt ervan weerhoudt om stappen te zetten. Een ervaringsdeskundige weet dat beter of sneller te achterhalen dan een professional. De ervaringsdeskundige kan - juist door de eigen ervaringen - tussen de regels doorlezen, hoort dingen die niet worden gezegd. Hierdoor ontstaat er een completer plaatje van de situatie. En kan er eerder en/of sneller beweging komen in de situatie en kunnen stappen worden gezet in het hulpverleningsproces. Dit maakt de samenwerking tussen professionals en ervaringsdeskundigen zo waardevol.

Leidt het dan ook tot meer rendement?

Bij rendement hebben we het erover dat de baten hoger zijn dan de kosten als het gaat om de inzet van ervaringsdeskundigheid bij casuïstiek. Wij menen op basis van het onderzoek dat dat het geval is. Ervaringsdeskundigen versterken de hulpverlening bij cases waarin sprake is van complex en structureel huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook dragen zij bij aan het herstel van veiligheid en weerbaarheid van cliënten.

Daarnaast zie je dat een deel van de cliënten eerder dan wel sneller hulp accepteert en dat de trajecten soepeler verlopen. Professionals menen ook dat de hulptrajecten korter duren. Of de inzet van ervaringsdeskundigen nu ook echt leidt tot het eerder of vaker doorbreken van de vicieuze cirkel van huiselijk geweld is nog niet goed onderzocht. Het doorbreken van geweldspatronen vraagt om een lange adem, maatwerk en een integrale aanpak. De signalen zijn zeker positief. Maar meer – vooral langdurend en vergelijkend - onderzoek is nodig.