Met het onderzoek naar ‘Interveniëren in criminele families’ willen de onderzoekers gemeenten en organisaties inspireren die gaan werken met een op criminele families gerichte aanpak. De inzichten in het onderzoek vormen echter geen draaiboek: criminele families hebben vergelijkbare kenmerken, maar zijn ieder voor zich ook uniek. Aandacht voor de situatie, context en maatwerk blijft daarom steeds het uitgangspunt. De inzichten zijn verzameld door jarenlange ervaring van de onderzoekers op dit terrein, een literatuurstudie, deskresearch en zo’n 35 interviews met ongeveer 80 professionals die vanuit of in samenwerking met Nederlandse gemeenten bezig zijn met het (integraal) interveniëren in criminele families. 

1. Start met het kijken door een familiebril

Al sinds jaar en dag zijn in de zware misdaad criminele samenwerkingsverbanden actief die in de kern gebaseerd zijn op familiebanden en vriendschapsrelaties met een lange geschiedenis. Het zijn gesloten groepen, die vaak afhankelijkheidsrelaties creëren en een intimiderende invloed kunnen hebben op hun fysieke en sociale omgeving, maar liefst onder de radar opereren en instanties buiten de deur houden. De problematiek van de georganiseerde misdaad in Nederland en de ondermijnende effecten die daarvan uitgaan, kan daarom niet los worden gezien van de belangrijke en zichtbare rol die criminele families daarbij spelen. Het zijn mensen die het doen: hun illegale en criminele business bouwen op vertrouwensrelaties en die deels vinden in familie en functionele langjarige vriendschappen. Daarom is het cruciaal om door het prisma van families en gezinnen naar georganiseerde criminaliteit te kijken. Het maakt abstracte concepten als ‘ondermijning’ en ‘criminele samenwerkingsverbanden’ concreet. 

2. Expliciteer een doelstelling en faciliteer de juiste voorwaarden

Het klinkt eenvoudig, maar in de praktijk zien we dat deze stap vaak maar deels wordt uitgevoerd en daarmee te vaag blijft. Een aanpak gaat er nu eenmaal volkomen anders uitzien als het doel is om criminele activiteiten van gezinsleden te stoppen, dan als het gaat om het aantasten van de status van kopstukken uit een criminele familie, of als men beoogt om een straat of buurt waar criminele gezinnen zich ophouden, leefbaar te houden en/of weerbaar te maken. En het vergt weer een andere aanpak om eerst de criminele individuen uit het familiesysteem te halen om vervolgens toegang tot het gezin te hebben en andere familieleden extra steun te bieden. Of om te proberen nieuwe aanwas te voorkomen, dan wel het uittreden uit het criminogene gezinssysteem te bevorderen. Het opnemen van een heldere de doelstelling in het plan van aanpak is dan ook essentieel. Vervolgens moeten de betrokken professionals worden gefaciliteerd in hun werkzaamheden. 

3. Werk vanuit de driehoek 'repressie, preventie & responsie'

Het volstaat niet om louter repressief op te treden, maar ook niet om oplossingen alleen te zoeken in de context van hulpverlening en ‘nudging’. Bovendien moet ook de directe woonomgeving in een aanpak worden betrokken. Werken in termen van ‘criminele families’ raakt in de wereld van veiligheid en van de zorg, ondersteuning en hulpverlening een andere snaar. Enerzijds is voor een integrale systeemgerichte aanpak zowel het ene als het andere even waar en nodig. Anderzijds is sprake van uiteenlopende beelden en handelingsrepertoires, gebaseerd op verschillende professionele visies en opvattingen over concrete interventies. Welke doelstellingen er ook als beoogde uitkomst van de aanpak van criminele families wordt geformuleerd, het zal altijd een meervoudige benadering en een langetermijnperspectief vergen om de betrekkingen tussen deze families en de samenleving te normaliseren en intergenerationele overdracht van problemen te doorbreken. 

Het onderzoek is in samenwerking met de Tilburg University uitgevoerd, in opdracht van Politie & Wetenschap. Op 30 april wordt het boek 'Interveniëren in criminele families' online bij EMMA gepresenteerd. Meld je hier aan!