Van Andel noemt zichzelf klimaatneutraal: hij is even bezorgd over het klimaat als over de maatregelen die het klimaat moeten redden. In zijn boek schetst hij met nuchtere feiten hoe we in een situatie terecht zijn gekomen waarin we volkomen afhankelijk van en verslaafd zijn geraakt aan fossiele brandstoffen. Immers, met alles wat we doen hebben we energie (kolen, aardgas of olie) nodig. En dat alles heeft een groot gevolg: de aarde warmt op.

In reactie hierop probeert onze maatschappij in snel tempo duurzamer te worden: ‘Windmolens en zonnepanelen worden op grote schaal geïnstalleerd. Kolen- en kerncentrales worden gesloten. Elektrische auto’s worden steeds gewoner, en huishoudens moeten binnen afzienbare tijd van het aardgas af.’ Maar is dit voldoende om aan onze grote vraag naar energie te voldoen?

Daarover is Van Andel sceptisch. Fossiele brandstoffen hebben volgens hem enorme voordelen waar duurzame alternatieven het tegen afleggen. ‘De enorme energie-inhoud, gemakkelijke toegankelijkheid en relatief kleine opslagruimte maakt dat fossiele brandstoffen erg moeilijk te vervangen zijn’, aldus Van Andel.

Catch 22

In dat laatste zit de kern. We zitten in een catch22. Onze toegenomen welvaart dwingt ons tot een hoog energieverbruik. We kunnen niet meer zonder. Maar doorgaan met het verbranden van fossiele brandstoffen is geen optie: het leidt tot te grote schade aan het milieu en dus onze leefwereld in de (nabije) toekomst. Helaas kunnen nieuwe vormen van energiewinning, zoals waterkracht, getij energie, geothermie, wind en zonne-energie ons nog niet voorzien in onze grote energievraag. Daarvoor is kortgezegd nog te veel ruimte nodig.

Is er voor alles een oplossing? Ik geloof daar niet in. Er zijn nu eenmaal grenzen. De natuur liegt en marchandeert niet. Natuurlijk wil iedereen welvaartsgroei, vrijheid, plezier èn voldoende natuur. Maar dat gaat niet oneindig samen.

Minderen

Met elkaar zouden we dan ook moeten minderen in ons energieverbruik. Het bedrijfsleven en wij als individuen. Maar is iedereen bereid dit te doen? En kan iedereen afkicken van deze verslaving? De VVD verliest drie zetels in de peilingen, omdat ze van 130 km per uur naar 100 km per uur moeten gaan. De boeren demonstreren bijna wekelijks en zeggen dat ze nu wel genoeg gestraft zijn. En ik hoor op de radio een hoogleraar uit de bouw zeggen (naar aanleiding van de bouwstop): ‘Het kabinet heeft de economie echt op slot gedaan, het is weer tijd om bouwvergunningen af te geven.’ Alle drie voorbeelden die illustreren dat in de kern nog steeds ontkend wordt dat er een grens is.

Natuurlijk raakt dit mensen direct. En dat is heel pijnlijk. Daar hebben we het met elkaar te ver voor laten komen. En daar zullen we samen een oplossing (in een andere richting) voor moeten vinden. Als je net als ik gelooft dat het leven niet volledig maakbaar is, dan is het de hoogste tijd om minder energie te gaan verbruiken. En dat betekent fundamentele keuzes maken. Met minder welvaart, maar wellicht met meer welzijn.

Overheid

Dat is niet zo eenvoudig. Sterker nog, misschien niet te doen. Ook ik ben verslaafd aan de gemakzucht van af en toe de auto, de data van de computer, de wintersport en zo nu en dan vakantie naar een mooi ver land. Ook mijn footprint is te groot en daar kan ik maar moeilijk van afkicken. Wie zou me kunnen helpen? Of beter gezegd: wie zou ons kunnen helpen 

Wat mij betreft stelt de overheid de regels op, voor zowel de vervuilende bedrijven als de burgers. Iedereen krijgt de hoeveelheid energieverbruik die de aarde aankan. Te veel verbruik is strafbaar. Zo betaalt de vervuiler en slijpen we er in de komende jaren een noodzakelijke gedragsverandering in.

Jasper Wegman is senior adviseur bij EMMA en actief betrokken bij participatietrajecten van de Regionale Energie Strategie van gemeentes.