Er is volgens politicoloog en praktisch idealist* Annemieke Bijker (34) maar één onderwerp belangrijk in deze tijd: de klimaatcrisis. “Iedereen die zich maar een beetje inleest of er met de neus bovenop zit, maakt zich ernstig zorgen over het klimaat. Ons huis staat in de fik en dat moet nú worden geblust. Het is te makkelijk om weg te kijken en je niet los te scheuren van het comfortabele leven dat we hier leiden.”

*Een praktisch idealist is iemand die zijn of haar idealisme tot uiting brengt in dagelijkse praktijk, bijv. in alledaagse gesprekken, keuzes als consument, als activist, of in het type (vrijwilligers)werk dat iemand doet.

Wat mij betreft gaat de klimaatcrisis over de strijd voor het leven. De wil om te leven. Als dat stopt, geven we de strijd op.

Wat mij betreft gaat de klimaatcrisis over de strijd voor het leven. De wil om te leven. Er zijn steeds meer mensen die zich zorgen maken over de toekomst van hun kinderen, en die van zichzelf – want zo ver staat het niet meer van hun bed af. Ook veel mensen met een kinderwens stellen zichzelf tegenwoordig de vraag: wil ik nog wel een kind op deze wereld brengen? Dat vind ik een wezenlijke, maar pijnlijke vraag. Het leven is wat mij betreft inherent bedoeld om doorgegeven te worden. Als je ervoor kiest om dat niet meer te doen vanwege de angst voor de toekomst, geef je de strijd eigenlijk op. Dat is nog erger.”

Alledaagse activisme

De passie voor natuur zat er al vroeg in. Annemieke: “Mijn eerste wapenfeit als kind was het oprichten van een groepje dat afval ging rapen op straat. Ook gaf ik klasgenootjes excursies in de natuur, ik herinner me iets over bomen en klimop, toen was ik een jaar of negen.”

Dat groene hart heeft Annemieke altijd gehouden. Nu is zij dagelijks bezig met de strijd tegen de klimaatcrisis. “Er gaat geen dag voorbij dat ik niet kijk naar wat voor impact ik kan maken. Ik ben een paar jaar geleden met KlimaatGesprekken in aanraking gekomen. Een stichting die workshops organiseert om het met andere mensen over klimaat te hebben. Het is een groot en moeilijk onderwerp en hoewel we ons zorgen maken, is het toch vaak lastig om te bespreken. Tijdens die klimaatgesprekken hebben we het erover hoe je dat gesprek toch kunt aangaan.”

Als activist leg je de vinger op de zere plek. Dat creëert een ongemakkelijke situatie. Ook voor de activist zelf. Maar alleen door de pijn aan te kaarten, kan er iets veranderen.

“Ook ga ik weleens naar een klimaatmars, demonstratie of refereer ik aan actiegroepen die bijvoorbeeld een petitie zijn gestart tegen de bio-industrie. Bovendien ben ik veganistisch. Dat is misschien ook een beetje activisme, want je drukt anderen met de neus op de feiten. Net zoals met acties van Extinction Rebellion wordt een ongemakkelijke situatie gecreëerd. Je legt de vinger op de zere plek, maar alleen dan kan er iets veranderen. De pijn moet eerst worden aangekaart en dat is vervelend. Ook voor een activist. Die gaat ook liever in het bos wandelen dan zichzelf vastketenen op een snelweg.”

Activisme in de ambtelijke wereld

In haar werk laat Annemieke haar activisme ook doorschemeren. Bij de gemeente Bergen op Zoom was Annemieke lange tijd beleidsambtenaar duurzaamheid, en nu bij EMMA geeft zij overheidsinstellingen advies over dit thema. “In een recente vergadering over de energietransitie was iedereen bijvoorbeeld vooral bezig met de details. Toen vroeg ik op een gegeven moment: Waarvoor doen we dit ook alweer? Er is een klimaatcrisis gaande en wij zijn hiermee bezig. Toen werd ik een beetje verstoord aangekeken, maar soms is het nodig om het grotere geheel te benoemen. De transitie is niet in gang gezet omdat dat in het coalitieakkoord staat of het Klimaatakkoord van Parijs, maar omdat we daadwekelijk met een crisis te maken hebben en duurzame stroom moeten gaan opwekken in plaats van fossiele.”

Vergaderingen begint Annemieke graag persoonlijk. “Ik wil graag weten wat iemands intrinsieke motivatie is om zich met een onderwerp bezig te houden. Zoals circulariteit. Wat betekent dat voor jou? En hoe pas je dat toe in je eigen leven? Dat maakt zoiets abstracts persoonlijk en tastbaar. Ik wil dat mijn werk een toegevoegde waarde heeft.”

Meer democratie met burgerberaden

Bij het tegengaan van de klimaatcrisis pleit Annemieke voor het inzetten van burgerberaden. Dit zijn gesprekken met groepen inwoners om de overheid advies te geven. “Wat mij het meeste aanspreekt, is dat je bij burgerberaden een appèl doet op de wijsheid en kennis van iederéén. Niet alleen van de mensen met een vlotte babbel en die zichzelf als vertegenwoordiger opwerpen. Bij burgerberaden gebeurt democratie aan de hand van gewogen loting, en ga je met elkaar in dialoog (delibereren met een duur woord). Dit zijn geen debatten die bedoeld zijn om te scoren, maar gesprekken om elkaar echt te begrijpen. Mensen kunnen vrijuit praten en van mening veranderen. Dat kunnen politici die een partij vertegenwoordigen niet.”

Als bureau heeft EMMA ruime ervaring met het vormgeven en organiseren van burgerberaden. Annemieke is hier nauw bij betrokken. “Wij ontwerpen het gehele proces: praktisch en inhoudelijk. Wij geven gemeenten en andere overheden advies over met welke vraag zij een burgerberaad in kunnen gaan. Vervolgens ontwerpen we het proces van loting en begeleiding van de deelnemers om tot adviezen te komen. Voor sommige volksvertegenwoordigers en bestuurders is het best spannend. Zij moeten eigenlijk een stapje opzij doen en burgers ruimte geven en vertrouwen op hun adviezen. Van hen wordt een andere rol verwacht: niet zelf de oplossingen bedenken, maar kaders scheppen waarbinnen burgers die oplossingen kunnen bedenken.”

Lees hier de vier kenmerken van een burgerberaad

Missie geslaagd

Een succesvoorbeeld zijn de burgerberaden in Laakkwartier & Spoorwijk en Statenkwartier. Burgers gaven advies over hoe de gemeente met de gevolgen van het veranderende klimaat om kan gaan. Beide wijken hebben een uitgebreid adviesrapport geschreven, waarin langs verschillende thema’s creatieve oplossingen zijn gegeven. Zoals hoe de gemeente wijkbewoners kan helpen bij het verduurzamen van hun woning. En hoe de gemeente Den Haag een groene stad kan maken. Na afloop waren alle deelnemers enthousiast en blij dat ze door de gemeente zo waren betrokken.

Hoewel het volgens Annemieke haast onmogelijk is om in deze tijd niet activistisch te worden, laat zij haar activisme als gespreksbegeleider tijdens burgerberaden thuis. “Mijn missie is om iedereen aan het woord te laten en dat we elkaar horen, in een veilige sfeer. Mijn opvatting is daar niet voor nodig. Neutraliteit is dan de key. Of dat moeilijk is? Ik vind van niet, het is een houding. De waarderende, nieuwsgierige houding. Dat ieders gezichtspunt interessant is. En ik vertrouw erop dat de wijsheid van de groep ook mijn stem vertegenwoordigt.”