Er gaan wereldwijd jaarlijks miljarden naar educatie. Onderwijs is immers de bakermat van goed opgeleide samenlevingen. Maar is het ook goed in gevallen van maatschappelijke spanningen, bijvoorbeeld in het tegengaan van extremisme? 

Waarom zou wetenschap alleen voor wetenschappers zijn? En kan het niet wat minder droog opgeschreven worden? Precies die gedachten hadden we bij EMMA, waaruit deze rubriek ‘Buiten de ivoren torens’ is geboren. Telkens doet een van onze experts een voorzetje met een aantal op dat moment relevante wetenschappelijke artikelen. De andere EMMA's gaan erover in gesprek en maken er pap van. Zodat het begrijpelijk wordt voor iedereen, ook buiten de ivoren torens.

Waarom extremisme en educatie?

Organisaties en overheden promoten de laatste tijd steeds vaker educatie als middel om extremisme tegen te gaan. Hieronder zie je dat het aantal ‘official development assistance’ (ODA) subsidies – overheidssteun voor ontwikkelingslanden – gericht op educatie in het voorkomen van extremisme of geweld sterk toegenomen is. Ook in Nederland gaat een aanzienlijk deel van ons ontwikkelingsgeld naar educatie: 60 miljoen euro per jaar wordt geïnvesteerd in onderwijs, werk en inkomen voor jongeren en vrouwen. 

ODA Grants

Maar een connectie tussen het voorkomen van extremisme en de rol van educatie is tamelijk ingewikkeld te achterhalen. Onderzoek op dit vlak staat nog in de kinderschoenen. Wat kunnen we leren uit studies die wel al gedaan zijn naar deze nexus?

Dit keer brengt Laura Sofie van der Reijden drie artikelen in over extremisme en educatie.

1. Ratna Ghosh, W.Y. Alice Chan, Ashley Manuel & Maihemuti Dilimulati (2017). Can education counter violent religious extremism?, Canadian Foreign Policy Journal, 23:2, 117-133.

2. Andrey Korotayev, Ilya Vaskin & Sergey Tsirel (2019). Economic Growth, Education, and Terrorism: A Re-Analysis, Terrorism and Political Violence.

3. Alan B. Krueger Jitka Maleckova (2002). Education, Poverty, Political Violence and Terrorism: Is There a Causal Connection? NBER Working Paper No. 9074.

De discussie 

Anne Boer Anne Boer, onderzoeker en sociologe:

"De termen fundamentalisme, extremisme, radicalisering en terrorisme worden in de media vaak onterecht door elkaar gebruikt. Ratna Ghosh (2017) legt het verschil uit met een trap metafoor. Op de onderste trede staat fundamentalisme, op de bovenste trede terrorismeTerrorisme staat bovenaan omdat dit altijd samengaat met het voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, of daden gericht op het aanrichten van maatschappij-ontwrichtende schade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen of politie besluitvorming te beïnvloeden. Bron: Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland #50.

Bij elke stap omhoog worden de ideeën en/of acties extremer. Gelukkig blijven er steeds minder mensen over die alle fases doorlopen. Vervolgens leggen de auteurs uit welke complexe mix van push en pull factoren invloed hebben op het proces van radicalisering. 

Wat ik goed vind aan dit artikel is dat de auteurs benadrukken dat dit proces van radicalisering voor iedereen anders loopt.

 

Trap metafoor

Die push en pull factoren zijn op zichzelf alle hele normale gebeurtenissen in ons leven, het is vaak de combinatie en timing van factoren die leidt tot extreem gedrag. School heeft op formele maar misschien nog wel meer op informele wijze een enorme invloed op je persoonlijke ontwikkeling, je brengt hier ten slotte een groot deel van je jeugd door. Ik ben het dan ook eens met de auteurs dat school kan worden gezien als een microkosmos van de maatschappij. Het ontwikkelen van een kritische houding, promoten van burgerschap, kennis over de invloed van de media en machtsverhoudingen in samenleving lijken mij dan ook sowieso van belang. Of het daarmee radicalisering voorkomt is lastig te zeggen, maar het draagt zeker bij  aan de persoonlijke ontwikkeling en daarmee bewustwording van jongeren."

 

Hans Moors Hans Moors, historicus en onderzoeker:

"Nelson Mandela noemde onderwijs het belangrijkste wapen om de wereld te verbeteren. Het is de motor van armoedebestrijding door zelfverbetering, opwaartse sociale mobiliteit en integratie. Dit klassieke leerstuk van de samenlevingsopbouw en internationale samenwerking klinkt ook door in nagenoeg alle beleidsstrategieën gericht tegen gewelddadig extremisme en terrorisme. Werkt dat echt: religieus of ideologisch geladen extremisme doelgericht tegengaan met onderwijs?

Het onderzoeksteam onder leiding van Ratna Ghosh (2017) denkt van wel. Op basis van een literatuurverkenning betogen zij dat onderwijs diep raakt aan de psychosociale en cognitieve ontwikkeling van (Canadese) jongeren. Zodoende kan het als een preventieve interventie bijdragen aan hun weerbaarheid tegen de emotionele en intellectuele aantrekkingskracht van het extremistische verhaal van verval, verloedering en verweesdheid. Ghosh c.s. wijzen ook op een quasi braakliggend onderzoeksgebied: de ‘media consciousness’ van individuele jongeren at risk. Er is weinig onderzoek naar hoe narratieven via sociale media emotionele impact hebben op jongeren.

Werkt extremisme tegengaan met onderwijs echt?

Dit zijn waarschijnlijk nuttige overwegingen en aanbevelingen, maar veel evidence base ligt er niet onder. Ghosh c.s. gaan namelijk uit van de premisse dat onderwijs werkt in de context van (religieus) extremisme. Recent onderzoek van Andrey Korotayev c.s. (2019) kijkt daar kritischer naar. Zij onderzochten over een periode van 35 jaar aan de hand van Wereldbank en UNDP-data de dynamiek tussen economische ontwikkeling, gemiddeld onderwijsniveau en de incidentie van terroristische aanslagen. Hun voornaamste bevinding: de uitgangssituatie is cruciaal en de causaliteit complex. 

Op de vraag of onderwijs werkt om extremistisch of terroristisch geweld te voorkomen, is niet een simpel antwoord te geven. In elk geval lijken de kwantitatieve analyses van Korotayev c.s. er op te wijzen, dat gewone mensen – en niet alleen maatschappelijke elites – profijt moeten kunnen hebben van langdurig onderwijs, economische groei en welvaart. We zullen de kracht en persistentie van ongelijkheid en ongelijkwaardigheid moeten erkennen en zien als wezenlijke mechanismen in een democratische welvaartsstaat. Daar kan onderwijs bij helpen, als traag antidotum voor extremistisch geweld."

 

Gemaakt door
Foto van Laura Sofie van der Reijden. Laura is een witte vrouw met middellang donkerblond haar en lichtkleurige ogen. Ze lacht in de camera en draagt een marine groene coltrui en een crèmekleurige vest.

Laura Sofie van der Reijden

analytisch idealisme – internationaal – representatie en beeldvorming
Veiligheid en Criminaliteit