Kloof tussen huren en kopen

Er moet iets gebeuren met de wooncrisis. De huidige marktwerking heeft voor een kloof tussen huren en kopen veroorzaakt. Kopen is voor een groot deel van de mensen niet meer betaalbaar. En huren richt zich op een steeds kleinere groep. Hierdoor vallen veel woningzoekenden buiten de boot. Smits: ‘Aan die kloof wordt nu niets gedaan. De markt gaat niet voor toegankelijke en betaalbare woningen en de huurkant is helemaal dicht gereguleerd.’ Bovendien zijn woningen te veel op het individu gericht, volgens Smits. Dat komt de woningcrisis niet ten goede. Burgers nemen daarom zelf – collectief – het heft in handen om wél aan een woning te komen.

Eigen regie

In de afgelopen jaren zijn er verschillende collectieve wooninitiatieven gerealiseerd. Zo heeft een collectieve woongroep een voormalig zwembad omgebouwd tot verschillende woonhuizen, zijn er 16 wooneenheden gecreëerd in een woonboerderij, neemt er een kunstenaarscollectief plaats in een voormalig pakhuis en is een “ecologisch gebouw” gerealiseerd.

Wat deze collectieve woonvormen met elkaar gemeen hebben? Burgers doen zoveel mogelijk zelf. Zij houden zelf de regie en investeren met hun handen en ideeën zelf in leefbaarheid en duurzaamheid. Dat vergt veel voorbereiding en energie. De oplevering van huizen kan wel 10 jaar duren.

Dat heeft ook te maken met de tegenwerking vanuit het systeem. Het beleid is nog te weinig faciliterend. Smits: ‘Traditionele organisaties moeten over bepaalde drempels heen stappen. Dat vergt veel pionierswerk. Pioniers die zeggen: “het kan”.’

Collectief wonen als uitgangspunt

Bewoners die collectief willen bouwen moeten niet afgeschrikt worden door allerlei bezuinigingen. Daarom wordt gestart met een goedkoop bouwconcept. Vervolgens houden bewoners de eigen regie en kiezen zij zelf welke waarde ze toevoegen aan hun huis. Willen zij werken met traditionele isolatie of kiezen zij voor ecologisch materiaal?

Dat kan voordelen hebben: goedkoper wonen, meer woonplezier en meer zeggenschap. Bovendien creëert het ook een hechte gemeenschap waar je op kunt terugvallen. Smits stipt aan: ‘We zijn geneigd om de collectieve bouw af te zetten tegen de reguliere woningbouw. Maar je moet het collectief juist als uitgangspunt nemen. Dat is waar de behoeften van mensen liggen.’ Het is de reguliere woningbouw die zorgt voor duurder wonen, minder woonplezier, minder zeggenschap en minder gemeenschapsgevoel.

Randstad

Maar is dit ook een oplossing voor een woningtekort in de Randstad? Ook in de Randstad is collectief wonen mogelijk, maar het is wel lastiger. De marktwerking is anders in de stad. In een stad is alles duurder. Dat maakt bijvoorbeeld grond interessant voor grondeigenaren, projectontwikkelaars en gemeenten. Smits: ‘Als collectief kun je die marktwerking beïnvloeden en doorbreken. Dan moet je wel meer obstakels overwinnen. Want hoe kom je in de Randstad aan een stukje betaalbare grond?’

Toch zijn deze collectieve woongroepen ook in opkomst in steden. Amsterdam probeert burgers die collectief willen wonen al te faciliteren door grond toegankelijker te maken. Of door hen te informeren over de mogelijkheden. Collectieve initiatieven krijgen ook steeds meer voeten in de aarde in Rotterdam en Utrecht.

Revolutie

Volgens Smits moet het huidige systeem op de schop, een ware revolutie. ‘Er moet een ander financierings- en grondbeleid komen. We moeten stoppen met de bouw van individuele woningen en investeren in collectieve woonvormen. Wij schatten dat zo’n 5 procent positief staat tegenover een collectieve woonvorm. Dat lijkt een kleine groep, maar dan heb je het over 400.000 woningen. Als je daarin investeert heb je binnen 8 tot 10 jaar woningen voor al die mensen.’  

Ook op korte termijn kunnen er meer revolutionaire maatregelen worden genomen. ‘Laten we de voordeurdelerskorting afschaffen en mensen juist een toeslag geven als zij samenwonen. Zorg voor huurtoeslag op onzelfstandige woningen, maak kraken weer legaal en zorg dat mensen collectief kunnen lenen. Binnen zes maanden kun je dan het woningtekort serieus aanpakken.’

Wilt u graag meedenken met Bernard Smits? Bijvoorbeeld hoe hij zijn idee kan perfectioneren? Neem dan contact op Bas Mesters via mesters@emma.nl.