Meerlaags werken kan buitengewoon complex zijn, of in ieder geval lijken. De veelheid en verscheidenheid aan betrokken actoren, inhoudelijke vertrekpunten en publieke waarden maken dat dat je door de bomen al snel het bos niet meer ziet. Hoe kan je te midden van deze complexiteit er toch voor zorgen dat de samenwerking tot een concreet resultaat komt?

Hoog tijd om aandacht te hebben voor het organiseren van ‘effectieve’ samenwerking in een meerlaags arrangement. De NSOB doet in haar publicatie over multilevel governance twee suggesties voor het organiseren van effectieve samenwerking:

  1. Wees helder over de dominante zienswijze ten aanzien van passend beleid (Public administration, NPM, de netwerkende overheid of societal resilience), en werk de consequenties van deze zienswijze voor het arrangement uit. Het tweede punt hangt hier sterk mee samen;
  2. Expliciteer de rolverdeling in het samenwerkingsarrangement. Wie is waarvoor verantwoordelijk? Hebben bijvoorbeeld gemeenten een leidende positie, of is dit het Rijk? En wie stelt de inhoudelijke kaders voor het samenwerkingsarrangement op?

Of het nu gaat om de energietransitie, het tegengaan van overgewicht of het verbeteren van leefbaarheid in de buurt, veel vraagstukken kunnen alleen in samenwerking tussen bestuurslagen én maatschappelijke partners worden opgelost. In onze reeks over meer #meerlaagswerken delen we onze kennis over de weerbarstige praktijk van multilevel governance.

Beide suggesties van de NSOB zijn passend en terecht, maar bieden vooral houvast op het strategische niveau. We verleggen de aandacht even naar het operationele; vaak zien we  namelijk dat het samenwerkingsverband spaak loopt door een gebrek aan aandacht voor de menselijke kant van de samenwerking op dit niveau. Het is belangrijk om ook stil te staan bij vragen als: Hoe zorgen we dat de actoren zich betrokken voelen bij elkaar en bij het vraagstuk? Hoe voorkomen we verwarring over begrippen (waar hebben we het eigenlijk over?), de scope van het vraagstuk of over rollen en taken? Hoe zorgen we dat alle actoren hetzelfde beeld hebben bij de opgave waar aan gewerkt wordt?

Dit lijken meer operationele dan strategische vragen, maar ze zijn essentieel zijn voor het slagen van elk samenwerkingsverband. Om de menselijke kant niet uit het oog te verliezen zetten we drie belangrijke uitgangspunten op een rij.

Voer hetzelfde gesprek
Schep niet alleen helderheid over de taak- en rolverdeling binnen het arrangement, maar ook over de inhoud en de kaders van het vraagstuk. Leg gezamenlijk vast wat de kern van de opgave is, en wat de inhoudelijke beweegruimte is binnen het samenwerkingsverband. Zorg ook dat er geen verwarring kan ontstaan over begrippen, richtlijnen en regels. Door te zorgen dat iedereen hetzelfde ‘gesprek’ voert, wordt het makkelijker om te praten over mogelijkheden en onmogelijkheden en wordt luchtfietserij voorkomen.

Meerlaags samenwerken is niet alleen een kwestie van willen, ook van kunnen

Creëer ruimte voor eigenaarschap
Meerlaags samenwerken is niet alleen een kwestie van willen, ook van kunnen.  Een veelvoorkomend probleem in samenwerkingsverbanden is dat de inzet – in tijd en geld – die hiervoor nodig is wordt onderschat. Een probleem dat vervolgens met meer of minder succes wordt opgevangen terwijl het proces al loopt. Schep daarom – aan de voorkant – zo veel mogelijk duidelijkheid over de inzet die van verschillende actoren, in verschillende fases,  wordt verwacht. Zo voelen alle actoren zich betrokken bij het proces en voorkom je dat bepaalde actoren – met meer tijd of geld – het proces te veel naar zich toe trekken.

Werk aan onderling vertrouwen
Op papier worden vaak prachtige constructies uitgetekend over de rollen en verantwoordelijkheden die de partijen hebben in een meerlaags arrangement. Ook bij heldere afspraken blijft het echter van belang om te werken aan onderlinge bekendheid en vertrouwen tussen alle betrokkenen. Elkaar zien helpt daarbij. Relatief simpele interventies als een fysiek projectbureau en een vaste dag waarop samen aan de opgave wordt gewerkt zijn van groot belang voor een effectieve en prettige samenwerking.

 

Gemaakt door
Foto van Jan Maessen. Jan is een witte man met kort donkerblond haar en bruine ogen. Hij draagt een wit overhemd en een taupe colbert.

Jan Maessen

politicoloog - resultaatgedreven - partner EMMA
Bestuur en Democratie
Ruimte en Wonen