Conclusies uit de City At Eye Level training

De druk op de stad neemt toe. Overal in de wereld groeien steden en steeds vaker wordt de groei niet meer opgevangen in buitenwijken, maar in het centrum van de stad. Verdichten in plaats van verspreiden. Hoe kunnen we de openbare ruimtes in onze steden zo inrichten dat ze, ondanks of dankzij de verdichting, zoveel mogelijk bijdragen aan het welzijn en geluk van haar inwoners?

Guus ging opzoek naar antwoorden en concrete methodes tijdens een driedaagse training over ‘The City At Eyelevel & Placemaking’ bij STIPO in Rotterdam. Samen met stedenbouwkundigen, architecten, beleidsmakers en andere stadsmakers uit de wereld leerde hij dat placemaking veel meer is dan het toevoegen van wat groen of een hip eettentje. Het gaat over de fysieke inrichting, voldoende activiteit en levendigheid en het creëren van een gevoel van betrokkenheid.

Bekijk de stad vanaf ooghoogte

Stadsplanners en architecten denken nog te vaak vanuit het ‘vogelperspectief’. Van bovenaf zien zij het grotere plaatje. Eén probleem: geen mens beleeft een stad vanuit dit perspectief. Deze les komt gedurende de training steeds weer terug: zet de mens centraal in het ontwerp van je gebouwen en de openbare ruimte. Klinkt als een open deur, maar toch zie je in elke stad nog pleinen, straten en gebouwen die architectonisch prachtig zijn, maar een ramp voor de beleving van de mensen in de stad.

Studies van onder andere Gehl Architects laten zien dat mensen plekken beter waarderen en er langer verblijven als er op ooghoogte voldoende afwisseling is. De inrichting van de begane grond is cruciaal. Valt er wat te zien? Is er voldoende afwisseling in functie? En vooral: is er een zogenaamde hybrid zone? Een zachte overgang van private naar publieke ruimte. Vergelijk het met de functie van een veranda: een plek die de private ruimte van je huis verbindt met de openbare buitenruimte.

Naast deze voorwaarden voor een prettige stad op ooghoogte, is er ook een andere vuistregel om de beleving van een straat te peilen: hoe langzamer mensen lopen, hoe beter de beleving en waardering van een plaats.

" "
De stad op ooghoogte overlapt met de publieke en private ruimte (bron: The City at eye level)

" "
Hybride zone - verbinding tussen binnen en buiten 

" "
Eentonige en niet levendige plint; geen beleving op ooghoogte

Space en place

Wat maakt een plek aantrekkelijk en wat zorgt ervoor dat mensen zich er thuis voelen? Ook hier lijkt het antwoord heel simpel: een plek waar de menselijke maat centraal staat. Een plein van 100 x 100 meter ziet er van boven prachtig uit, als mens voel je je er al snel verloren. Daarnaast moet er regelmatig iets te beleven zijn. Een reden voor mensen om er te komen. Een buurtbijeenkomst, een openluchtbibliotheek of sportevenement, het trekt mensen aan. En mensen trekken weer mensen aan.

Als voorbeeld wordt het Schouwburgplein in Rotterdam gepresenteerd. Internationaal geroemd om zijn architectuur, maar door het platform Project for Public Places verwezen naar hun ‘hall of shame’ omdat alle menselijke maat en activiteit ontbrak. De foto’s hieronder laten zien wat placemaking kan doen. Ofwel, het verschil tussen ‘space’ en ‘place’.

" "

Schouwburgplein, Rotterdam voor en na placemaking

Van planner naar netwerker

De laatste en misschien wel belangrijkste les: placemaking gaat over een gevoel van eigenaarschap over de ruimte. Door de gebruikers (zoals ondernemers, bewoners, vastgoedeigenaren, etc.) een actieve rol te geven bij de inrichting, programmering en het beheer van de ruimte bouw je niet alleen aan een fijnere leefomgeving. Je bouwt gelijktijdig aan een hechte lokale gemeenschap die zich betrokken voelt bij de stad.

" "
Planning van boven - de almachtige hand van Le Corbusier

Om gebruikers actief te betrekken is veel tijd en energie nodig en het vraagt om een andere rol van stedenbouwers en andere stadsmakers. Niet meer vanachter de tekentafel straten en pleinen ontwerpen, maar met een blanco blad de straat op. Kijk en analyseer hoe de ruimte nu wordt gebruikt, vraag gebruikers wat ze zouden willen doen op deze plek en ga op zoek naar betrokken inwoners of ondernemers die willen meewerken. Makkelijker gezegd dan gedaan, want je rol als stadsmaker verandert van alwetende planner naar netwerker en community-builder.

Niet vanachter de tekentafel straten en pleinen ontwerpen, maar met een blanco blad de straat op.

De openbaar beschikbare tool placegame van STIPO is een eerste stap om samen aan de slag te gaan met het creëren van levendige en menselijke plekken. Met de placegame maak je samen met de gebruikers een analyse van de ruimte. Wat is er goed? Wat kan er beter? Waar is behoefte aan? En vooral: wie kan en wil meedoen? Gelijk een goede manier om de betrokken inwoners te leren kennen. 

" "
Een onverwachte ontmoeting tijdens onze 'placegame'

 

Gemaakt door
foto van guus, met licht overhemd, op het kantoor van emma

Guus Frenay

placemaker – verbinder - avonturier
Ruimte en Wonen